Misschien ken je de uitdrukking ‘in je eigen straatje praten’. Hiermee wordt bedoeld dat mensen soms een redenering ophangen die hun eigen belang dient. Dit gezegde verwijst niet alleen naar volkswijsheid maar ook naar een concept uit de psychologie met de naam gemotiveerd redeneren (motivated reasoning). Gemotiveerd redeneren is het redeneren om een of ander eigen belang te dienen. Het is niet iets wat slechts sommige mensen doen maar iets wat we allemaal doen en wat deels onbewust plaatsvindt.

Lees verder »

Een recent onderzoek van Renoux et al. (2024) werpt een interessant licht op hoe kleuters denken over verschillen in schoolprestaties. Dit onderzoek, uitgevoerd onder 610 Franse kleuters, onthult dat kinderen geneigd zijn meer inherente factoren (zoals intelligentie) dan extrinsieke factoren (zoals toegang tot onderwijsmiddelen) aan te wijzen als verklaringen voor waarom sommige kinderen beter presteren op school dan anderen. Lees meer over wat deze inherence bias inhoudt en wat de gevolgen ervan zijn.Lees verder »

Hoe is het mogelijk dat we zoveel fouten maken in de manier waarop we waarnemen, redeneren en oordelen? Er zijn meerdere redenen aan te geven, zoals:

• De beperkte informatieverwerkingscapaciteit van ons brein
• Het gebruik van heuristieken
• Gemotiveerd redeneren
• Sociale druk

Lees verder »

Een nieuwe publicatie van Levari et al. (2018) gaat over een apart verschijnsel dat we al vaker hebben belicht: progressie lijkt zichzelf onzichtbaar te maken. Kort gezegd komt dit verschijnsel op het volgende neer: als we progressie boeken in het oplossen van een bepaald probleem, en dit probleem dus minder vaak voorkomt, hebben we de onbewuste neiging om onze definitie van het probleem op te rekken. Gebeurtenissen die we eerder niet zouden zien als voorbeelden van het probleem gaan we nu wel zien als voorbeelden van het probleem. Je zou kunnen zeggen: terwijl het probleem in onze omgeving kleiner wordt, wordt het groter in ons hoofd. Wat moeten we denken van deze bias, die we progressie geïnduceerde probleemverschuiving zouden kunnen noemen?

Lees verder »

Wat is effectief leiderschap? Ooit werd de effectieve leider gezien als de onbetwiste, dominante autoriteit, die alles begrijpt en elke beslissing neemt. Maar ons beeld van wat effectief en acceptabel leiderschap is, is door de jaren heen aanzienlijk getransformeerd. Oude opvattingen over leiderschap steunden sterk op dogma’s en intuïties. Maar we kunnen niet langer alleen op onze intuïties leunen als het gaat om het bepalen van leiderschapskwaliteit. Empirisch onderzoek heeft bewezen noodzakelijk te zijn bij het ontdekken van wat echt werkt in leidinggeven. De psychologische wetenschap biedt hierbij onmisbare methoden en levert cruciale inzichten. In dit artikel duik ik dieper in enkele van deze onderzoeken, die illustratief zijn voor hoe de empirische wetenschap onze visie op leiderschap fundamenteel heeft veranderd.

Lees verder »

Zonder dat we dat zelf merken, maken we als mensen voortdurend allerlei waarnemings-, beoordelings- en redeneerfouten. Sinds het begin van de jaren ’70 is er een enorme hoeveelheid onderzoek die dit soort fouten heeft aangetoond. Veel van de technieken en principes in de progressiegerichte aanpak houden rekening met dit soort cognitieve fouten en kunnen worden gezien als tegenmaatregelen tegen deze fouten. Het onderzoek naar cognitieve fouten begon bij Daniel Kahneman en Amos Tversky. Zij toonden aan dat mensen allerlei fouten maken in de manier waarop ze situaties inschatten, informatie verwerken, redeneren en oordelen.

Lees verder »

Psycholoog Richard Nisbett heeft een nieuw boek geschreven getiteld Mindware: tools for smart thinking. Ik vind het een must-read voor studenten psychologie. Hier is mijn bespreking van het boek.

Lees verder »

2009, Coert Visser

Dr. Keith Stanovich, hoogleraar menselijke ontwikkeling en toegepaste psychologie aan de Universiteit van Toronto, is een vooraanstaand deskundige op het gebied van de psychologie van het lezen en van rationaliteit. Zijn laatste boek, What Intelligence Tests Miss: The Psychology of Rational Thought, laat zien dat IQ-tests zeer onvolledige metingen zijn van cognitief functioneren. Deze tests falen in het beoordelen van rationele denkstijlen en vaardigheden die nochtans cruciaal zijn voor gedrag in de echte wereld. In dit interview met Keith Stanovich legt hij het verschil uit tussen IQ en rationaliteit en waarom rationaliteit zo belangrijk is. Ook deelt hij zijn visie op hoe rationaliteit kan worden verbeterd.

Lees verder »

De oudejaarsconference werd verzorgd door Micha Wertheim. Geheel zoals we van hem mochten verwachten, was het complex, verwarrend en verrassend. Aan het eind zong hij het lied “Je weet wat je kwijtraakt, maar niet wat je vindt”. Dit lied resoneert met de tijd waarin we leven, een periode van toenemende verandering en onzekerheid.Lees verder »

Lees ook: Aannames in progressiegericht werken

Binnen progressiegericht werken gaan we uit van een aantal aannames over mensen, over progressie, over inspanning en over effectiviteit in gesprekken. De aannames die we over mensen hebben, zouden als volgt kunnen worden samengevat:

1. We hebben autonomie, competentie en verbondenheid nodig.
2. Het is goed om te geloven dat we onszelf kunnen ontwikkelen.
3. De menselijke natuur is flexibel.
4. Onze intuïtie is minder betrouwbaar dan we denken.

Hieronder volgt een toelichting op elk van deze aannames:

Lees verder »

We begrijpen en nemen de werkelijkheid niet volledig waar zoals die is. Ten eerste belemmeren onze zintuigen ons om grote delen van de werkelijkheid betrouwbaar waar te nemen of überhaupt waar te nemen. Ten tweede heeft de evolutie ons voorzien van cognitieve vuistregels (heuristieken) die snel zijn en ons helpen om te overleven in veel situaties maar die ook slordig en inaccuraat zijn in veel opzichten (lees meer). Hier komt nog eens bij dat we ons in bepaalde (misschien hoge) mate onbewust zijn van deze handicaps. Met andere woorden: we kunnen onwetend zijn zonder het ons te realiseren. Het 2×2 model hieronder beschrijft vier houdingen die we kunnen hebben met betrekking tot onze onwetendheid.

Hier vind je een overzicht van onderzoeksupdates op deze website van de afgelopen drie maanden.Lees verder »

Omdat overtuigingen zoveel invloed hebben in ons leven is het belangrijk om onze overtuigingen goed te evalueren en blijven ontwikkelen. Overtuigingen zijn veranderbaar. We kunnen erachter komen dat een denkbeeld dat we vroeger hadden onjuist is of belemmerend werkt in ons leven. Maar het veranderen van onze overtuigingen is niet altijd gemakkelijk. Dat komt doordat we als mensen een paar obstakels hebben die het ontwikkelen van onze overtuigingen kunnen bemoeilijken. Ik wil er vier belangrijke noemen.

Lees verder »

Het kunnen veranderen van je overtuigingen is nodig voor het kunnen blijven vervullen van een positieve rol in de wereld. Je eigen overtuigingen niet kunnen relativeren en veranderen als ze onjuist of onproductief blijken te zijn, belemmert je in het blijven vervullen van een constructieve rol. Een ultiem voorbeeld van onvermogen om eigen overtuigingen te kunnen relativeren en corrigeren vind je bij religieuze fanatici die dood en verderf zaaien in de overtuiging dat ze iets goeds doen.

Het kunnen loslaten of upgraden van je overtuigingen is belangrijk maar soms ook moeilijk. Recent beschreef ik 4 Factoren die het veranderen van overtuigingen bemoeilijken: (1) de confirmation bias, (2) zelfvervullende voorspellingen, (3) jezelf labelen naar je overtuigingen en (4) sociale druk. Veel mensen vonden dat artikel interessant en bruikbaar. Sommige lezers vroegen me – begrijpelijk – hoe deze obstakels overwonnen kunnen worden. Ik zal hieronder proberen daarover wat ideeën te formuleren.

Regelmatige lezers van deze site kennen het Dunning-Kruger effect (Kruger & Dunning, 1999). Kort samengevat komt dat effect neer op het volgende: incompetente mensen weten niet hoe incompetent ze zijn. De reden hiervoor is dat om te kunnen beoordelen hoe goed je ergens bent je kennis nodig hebt over het betreffende kennis- of competentiegebied. Mensen die heel weinig weten over een bepaald gebied realiseren zich niet wat er allemaal te weten en kunnen valt en dus missen zij het inzicht in wat zij allemaal niet weten en kunnen. Het Dunning-Kruger effect (lees er meer over in dit artikel) brengt met zich mee dat mensen die niet zo competent zijn hun eigen competentie geneigd zijn te overschatten. Dit verschijnsel wordt wel eens aangeduid met de term confident ignorance, ofwel zelfverzekerde onwetendheid. Je zult begrijpen dat het Dunning-Kruger effect een rem op zowel leren als samenwerken kan opleveren. Er is nu een ander effect ontdekt dat een beetje doet denken aan het Dunning-Kruger effect en dat eveneens een rem op leren en samenwerken kan opleveren.

Lees verder »