Wijze feedback verbetert relaties, motivatie en resultaten
Docenten staan regelmatig voor een dilemma. Ze weten dat leerlingen kritische feedback nodig hebben om te leren en zich te ontwikkelen, maar ze zien ook hoe sommige leerlingen precies bij die feedback afhaken. Het geven van correcties voelt als balanseren: te voorzichtig en je helpt de leerling niet echt vooruit, te direct en je riskeert dat de leerling de handdoek in de ring gooit. Dit probleem blijkt nog groter te zijn bij leerlingen uit groepen die in het onderwijs historisch ondervertegenwoordigd zijn, zoals leerlingen uit etnische minderheidsgroepen of leerlingen uit gezinnen met een lager inkomen. Kalkstein et al. (2025) beschrijven in hun rapport de ontwikkeling en evaluatie van een professionaliseringstraject dat docenten helpt om dit probleem aan te pakken. Het traject bouwt voort op decennia psychologisch onderzoek naar wat ‘wise feedback’ ofwel wijze feedback wordt genoemd. Dit concept komt oorspronkelijk voort uit observaties van bijzonder effectieve docenten, en is vervolgens verder ontwikkeld en getoetst in experimenteel onderzoek.
Lees verder »Valse autonomieondersteuning: mooi op papier, afwezig in de praktijk
Susan Mackie introduceerde ooit het begrip ‘valse groeimindset’. Hiermee bedoelde zij het wel overnemen van groeimindsettaal, maar niet gedrag vertonen dat daadwerkelijk groeimindset-ondersteunend is. In dit artikel opper ik dat iets vergelijkbaars optreedt bij autonomieondersteuning. Er is in mijn ogen ook iets als ‘valse autonomieondersteuning’. Lees hieronder wat ik hiermee bedoel.
Lees verder »De ik-hoor-dit al-te-kunnen-valkuil
De ik-hoor-dit al-te-kunnen-valkuil kan leren en ontwikkelen in de weg staan. We begonnen een recente training met een oefeningetje waarin deelnemers elkaar kort interviewden. Ze stelden elkaar de vraag: “Wanneer ben je ooit tegen de verwachting beter geworden in iets?” Vervolgens bespraken we in de plenaire groep wat de interviewtjes hadden opgeleverd. Iedereen had voorbeelden weten te vinden van dingen waar ze tegen hun verwachting in goed waren geworden. Ze vertelden dat het hen gelukt is door dingen als het gewoon beginnen te doen, stap voor stap, oefenen, doorzetten, reflecteren, hulp vragen en verschillende strategieën uitproberen. Eén deelneemster vertelde hoe ze beter was geworden in het bespelen van een muziekinstrument. Vervolgens zei ze:
“Wat raar eigenlijk. Bij muziek vind ik het doodnormaal dat ik veel moet oefenen, fouten mag maken en begeleiding krijg. Maar bij gesprekken voeren in mijn werk heb ik het gevoel dat ik het eigenlijk allemaal al hoor te kunnen.”
. Lees verder »
Kennisontwikkeling bij Management Development als bron voor organisatiesucces
Door een gesprek met een Adviseur Leren en Ontwikkelen bij de politie-organisatie dacht ik terug aan een hoofdstuk dat ik in 1996 schreef samen met Wieby Altink. Het verscheen in het boek Management Development (1996), Grumbkow & Jansen (Eds). We reageerden toen op beperkingen van traditionele MD-programma’s: veel nadruk op kennisoverdracht op afstand van de praktijk en te weinig aandacht voor leren in en van het werk. Als conceptueel kader gebruikten we het kennisontwikkelingsmodel van Nonaka en Takeuchi (combinatie, socialisatie, externalisatie, internalisatie). Onze kernstelling was dat MD pas waarde krijgt wanneer kennis daadwerkelijk in gedrag en routines wordt omgezet. Ik denk dat die gedachte anno 2025 onverminderd relevant is. Organisaties werken vaker hybride, rollen veranderen sneller en van managers wordt verwacht dat zij mensen ontwikkelen, samenwerken bevorderen en leren dicht op de taak organiseren. Lees dit stuk daarom met de vraag: hoe vertaal je de beschreven principes vandaag?
► Anno 2025 zou ik enkele accenten anders leggen vanuit een progressiegericht perspectief: minder nadruk op selectie en summatieve beoordeling (AC/DC) en meer op taaknabije oefening met directe feedforward; expliciet borgen van autonomie-ondersteuning en psychologische basisbehoeften in ontwerp en taal; van generieke competentieprofielen naar concreet, observeerbaar taakgedrag in de eigen context; systematische progressiemonitoring in kleine cycli; en identiteitsontwikkeling duiden met groeimindset-taal, gekoppeld aan wat al werkt en wat als volgende stap haalbaar is.
Toch denk en hoop ik dat het artikel nog bruikbare ideeën bevat. Leg het naast je huidige praktijk: waar organiseer je leren al dicht op de taak, en waar is nog progressie mogelijk?
Lees verder »Everything everywhere all at once: bizarre kijkervaring; diepe boodschap
Een paar jaar geleden keek ik samen met een paar anderen naar de film Everything Everywhere All at Once. De film uit 2022 is gemaakt door Daniel Kwan en Daniel Scheinert, ook wel bekend als “the Daniels”. Hij combineert elementen van absurdistische comedy, sciencefiction, fantasy en martial arts. We vielen van de ene verbazing in de andere. Het was een bizarre kijkervaring, vol absurde scènes die soms zo overdreven waren dat we de film nauwelijks serieus konden nemen. We wisten dat de film veel lof had geoogst en vroegen ons tijdens het kijken geregeld af: waarom in vredesnaam? Niet lang geleden zag ik de film nogmaals en dacht ik opnieuw na over waar hij in wezen om ging.
De nog-niet-gelukt-framing: constructief reageren op niet nagekomen afspraken
Ik sprak met een leidinggevende die vertelde dat hij een duidelijke afspraak had gemaakt met een medewerker. Een week later merkte de leidinggevende dat de medewerker niet had gedaan wat zij hadden afgesproken. De leidinggevende was hier geïrriteerd over. De afspraak was toch duidelijk? Waarom had de medewerker niet gedaan wat ze afgesproken hadden? Was hij het vergeten? Had hij de afspraak bewust aan zijn laars gelapt? In dergelijke situaties werkt confronteren vaak niet goed, terwijl de nog-niet-gelukt-framing wel goed werkt.
Lees verder »Stuurgesprek: Hoe nodig je uit? Vier overwegingen.
Tijdens een training met een directieteam kwam een praktische vraag op: hoe en wanneer nodig je iemand uit voor een stuurgesprek? Wanneer loop je spontaan langs en wanneer nodig je expliciet uit? Kan dat spanning oproepen en wat is dan wijs? Als je iemand uitnodigt, hoe pak je dat dan aan en welke formuleringen werken? Noem je alleen kort het onderwerp of vraag je de persoon om alvast na te denken over hoe hij een bepaald doel kan bereiken? En kies je beter voor een mondelinge uitnodiging of voor een e-mail? Dit zijn relevante vragen. Hieronder staan vier overwegingen die helpen bij het maken van goede keuzes.
Lees verder »Goed voorbereid stuurgesprek. “Ik fietste er zo doorheen!”
Helma, een deelnemer in de training progressiegericht leidinggeven, vertelde over een stuurgesprek dat ze had gevoerd met een medewerker. Deze persoon had veel kritiek op hoe de taken nu gestructueerd waren en voerde bepaalde taken daarom niet of niet goed uit.
Lees verder »Surplusproblemen: hoe problemen over problemen je tegenhouden
Iedereen kent het: een lastig vraagstuk groeit in je hoofd uit tot iets groters. Niet het probleem zelf slurpt dan de energie op, maar het probleem over het probleem: wat het allemaal zou betekenen. We noemen zulke problemen surplusproblemen. Hieronder staat kort wat ermee bedoeld wordt, hoe het ontstaat, waaraan je het herkent en welke interventies helpen.
Lees verder »Onzekerheidsuitingen: waardevol in de leerzone, meestal niet in de presteerzone
Professionals die hun werk goed willen doen, denken geregeld na over hun onzekerheden. Ze vragen zich bijvoorbeeld af of hun aanpak wel de juiste is, of ze voldoende impact hebben, en hoe ze beter kunnen worden. Zulke onzekerheden zijn heel normaal – en zelfs waardevol – mits ze op het juiste moment worden verkend. Want wie zijn onzekerheden op het verkeerde moment uitspreekt, kan daarmee onbedoeld schade doen. In dit artikel zet ik uiteen wanneer onzekerheidsuitingen functioneel zijn en wanneer je ze beter achterwege kunt laten.
Lees verder »
Zeker. Leuk je vandaag ontmoet te hebben, Bahman.
Interessant en het lijkt veel op oplossingsgericht werken
Beste Marjan, Onderzoek laat correlaties zien tussen bescheiden leiderschap en creativiteit/betrokkenheid. Bij mijn weten is er nog weinig bewijs voor…
Coert, bestaat er onderzoek als dit, specifiek gericht op topsport / prestatiegerichte organisaties?
In een essay in The Guardian schrijft neurobioloog Gina Rippon dat de sterke groei in autismediagnoses géén mode of overdiagnose…
Hallo Tjipke, Dank voor je vraag. Ik zie de strijd tegen oligarchiedrift inderdaad als een voortdurende oefening in het balanceren…
Ik heb met veel belangstelling en waardering je artikel gelezen, dank daarvoor. Nu heb ik nog een vraag: de meeste…
Open link ► Dit artikel van Op Heij (2024) in Montessori Magazine gaat over de ideeën van hoogleraar orthopedagogiek Laura Batstra. Zij strijdt…
Dank weer voor het delen en interpreteren van dit artikel. Gezonde competitie daagt uit. In mijn ervaring is het goed…
Hallo Roel, Zeker, daar was het mede op geïnspireerd.
Mooie koppeling met RET te maken lijkt me!
Open link ► Dit artikel van Sinha (2025) laat zien dat een 25-minuten durende online groeimindsetinterventie voor 66 Singaporese leerlingen…