Het leiderschap van Sarina Wiegman
Sarina Wiegman is een Nederlandse voetbaltrainer en voormalig voetbalster. Als bondscoach bereikte ze grote successen, zowel met het Nederlands elftal als met het Engelse elftal. Zij werd op tv geïnterviewd door Eva Jinek. Het gesprek bevatte een fragment dat mij aansprak.
Lees verder »Zelfhandicappen: hoe statische mindset via faalangst tot zelfsabotage leidt
Heb je wel eens een taak voor je uitgeschoven tot het allerlaatste moment, wetende dat dit je kans op succes verkleint? Of heb je vlak voor een belangrijke presentatie ineens de drang gevoeld om je inbox op te ruimen, je bureau te reorganiseren of andere ‘dringende’ taken te doen? Dit gedrag, waarbij we onze eigen prestaties ondermijnen, heet zelfhandicappen (self-handicapping). Het is een krachtige, maar vaak onbewuste psychologische strategie om onszelf te beschermen tegen het risico dat falen wordt gezien als een blijvend tekort aan eigen capaciteit.
Lees verder »Mindsetcultuur en erbij horen: de grote invloed van leeftijdsgenoten
Wanneer leerlingen en studenten een nieuwe school of klas binnenstappen, spoken er vaak twee vragen door hun hoofd: “Kan ik dit niveau aan?” en “Hoor ik hier wel thuis?”. Deze vragen zijn psychologisch nauw met elkaar verweven. Zeker tijdens de adolescentie, een periode waarin de mening van leeftijdsgenoten (peers) vaak zwaarder weegt dan die van volwassenen. We weten dat een groeimindset – de overtuiging dat capaciteiten ontwikkeld kunnen worden – essentieel is voor veerkracht. Maar recent onderzoek verschuift de focus: wat als de omgeving een statische mindset uitdraagt, zelfs als het individu zelf in groei gelooft? Een nieuw theoretisch artikel van Seo et al. (2025) duikt in een krachtige maar vaak onderbelichte context: de peer mindsetcultuur. Dit artikel biedt een raamwerk om te begrijpen hoe de gedeelde overtuigingen onder leeftijdsgenoten het gevoel van ‘erbij horen’ (belonging) kunnen maken of breken.
Lees verder »Intrinsieke en extrinsieke motivatie: vaak verkeerd begrepen termen
In de wereld van leiderschap, onderwijs en progressiegericht werken zijn intrinsieke motivatie en extrinsieke motivatie veelgehoorde termen. Ze duiken op in populaire artikelen en in onderlinge gesprekken, maar niet zelden met een uitleg die niet klopt. Als u deze termen kent, is de kans groot dat u de volgende, veelgehoorde interpretatie bent tegengekomen:
Intrinsieke motivatie komt van binnenuit de persoon (gedreven door het zelf), terwijl extrinsieke motivatie van buiten de persoon komt (beloning of straf).
Hoewel deze indeling logisch en intuïtief klinkt, is deze interpretatie fout. In dit artikel hanteer ik het begrippenkader van de zelfdeterminatietheorie, omdat dit kader precies maakt waar het onderscheid werkelijk over gaat: de relatie tot de activiteit. Het voorkomt de hardnekkige verwarring tussen internaliteit en autonomie, en biedt een continuüm waarop extrinsieke motivatie kan variëren van gecontroleerd naar autonoom, met sterke empirische onderbouwing in onderwijs en werk (Ryan & Deci, 2000; Ryan & Deci, 2002).
Lees verder »Werkplekleren draait om autonome motivatie, leerdoelen, taakontwerp en leercultuur
In de hedendaagse arbeidsmarkt is continu leren belangrijk. Dit geldt voor zowel werknemers als organisaties. De markt wordt gekenmerkt door snelle technologische vooruitgang, flexibele werkvormen en toenemende arbeidsmobiliteit. Omdat formele programma’s zoals cursussen en trainingen vaak niet direct aansluiten bij de onmiddellijke en veranderende behoeften, wint werkplekleren aan belang. Dit type leren wordt gedefinieerd door de integratie van leren en werken, waarbij competentieontwikkeling deel uitmaakt van de dagelijkse taken en interacties. Een systematische review van Wijga et al. (2025) onderzocht de factoren – of antecedenten – die de betrokkenheid bij deze geïntegreerde leeractiviteiten bevorderen of belemmeren. Het onderzoek integreert inzichten uit studies gepubliceerd van 2012 tot 2022.
Lees verder »De uitdaging van gecontroleerde oriëntatie: hoe autonomie-ondersteuning toch effectief kan worden
In veel contexten zie je mensen die gemotiveerd zijn door externe prikkels: ze streven naar beloningen, willen kritiek vermijden of voldoen aan verwachtingen van anderen. Hun motivatie komt niet van binnenuit, maar is afhankelijk van druk, controle of de wens om goedkeuring te krijgen. De zelfdeterminatietheorie (ZDT) noemt dit mensen met een gecontroleerde oriëntatie (CO). Voor hen is gedrag vooral extern gemotiveerd: aangestuurd door straf, beloningen, druk of sociale normen. Tegelijk blijkt uit onderzoek dat niet een controlerende motivatiestijl maar juist autonomie-ondersteuning essentieel is voor kwalitatief goede motivatie. Een belangrijke vraag is: hoe ondersteun je autonomie bij mensen die van nature juist sterk op externe prikkels gericht zijn? De praktijk leert dat bij gecontroleerde motivatie dezelfde autonomie-ondersteunende benadering soms direct positief ontvangen wordt, en soms weerstand oproept. Dit artikel onderzoekt hoe dat komt, welke rol context speelt, en hoe je autonomie-ondersteuning effectief kunt afstemmen op mensen met een CO.
Lees verder »De dynamische mens: voorbij de illusie van stabiliteit
“Wie ben ik?” Het is misschien wel de oudste en meest indringende vraag die mensen zich kunnen stellen. Ze klonk al in het oude Griekenland, waar boven de tempel van Apollo in Delphi de woorden Gnothi Seauton – ken uzelf – waren gegrift. In een vorig artikel besprak ik waarom groepsgemiddelden misleidend zijn en zelden het individu accuraat representeren. In dit artikel bouw ik hierop verder en introduceer ik het idee van de dynamische mens.
Lees verder »Waarom groepsgemiddelden misleiden en individuele dynamiek de sleutel is
In de sociale wetenschappen voltrekt zich langzaam maar zeker een paradigmaverschuiving. Decennialang hebben onderzoekers zich gebaseerd op grootschalige studies en groepsgemiddelden om te begrijpen wat mensen motiveert, hoe ze leren en waarom ze vastlopen. Maar steeds vaker botsen ze op de beperkingen van deze aanpak. Een interventie die “gemiddeld effectief” is, blijkt voor veel individuen niet te werken. Een persoonlijkheidstest voorspelt gedrag in een specifieke situatie nauwelijks. Wat verklaart deze discrepantie? We lopen tegen de grenzen aan van een oud paradigma en zien de contouren van een nieuwe manier van denken, waarin niet het gemiddelde, maar de unieke dynamiek van het individu centraal staat. Dit artikel verkent deze fundamentele verschuiving en laat zien hoe de progressiegerichte aanpak hier goed op aansluit.
Lees verder »Als alles trauma heet: de risico’s van een te breed trauma-begrip
De afgelopen jaren is traumageïnformeerde zorg steeds vaker ingevoerd in de geestelijke gezondheidszorg, het onderwijs en de jeugdzorg. Het idee is eenvoudig: om mensen goed te helpen, moet je begrijpen welke traumatische ervaringen ze hebben meegemaakt. Deze benadering ziet trauma vaak niet alleen als één van de factoren die kunnen leiden tot psychische problemen, maar als hun kern. Het doel is om hertraumatisering te voorkomen en zorg beter af te stemmen op de cliënt. Pisl et al. (2025) onderzochten twee invloedrijke richtlijnen voor traumageïnformeerde zorg (SAMHSA, 2014) en Sweeney et al., 2018). Ze concluderen dat deze richtlijnen het begrip trauma steeds breder opvatten en het model presenteren als de vanzelfsprekende manier om psychisch leed te begrijpen. Volgens de auteurs brengt dat verschillende risico’s met zich mee.
Lees verder »Hoe kennis over zelfdwang helpt om milder te reageren op dwingend gedrag
Dwingend gedrag – of het nu gaat om controlerende opmerkingen, straffen, manipulatie of het uitoefenen van druk – roept vaak een directe en intense emotionele reactie op. Vooral voor wie veel waarde hecht aan autonomie en wederzijds respect, kan zo’n benadering sterke aversie oproepen. De eerste, begrijpelijke reflex is vaak boosheid of irritatie. Toch is er sprake van een paradox: wat ons op zo’n moment het meest kan helpen, is niet nóg meer weerstand, maar een ander soort inzicht. Vanuit de zelfdeterminatietheorie, weten we dat dwingend gedrag vaak voortkomt uit een geïnternaliseerde controlerende stijl – een patroon dat mensen niet alleen naar anderen, maar ook naar zichzelf toe gebruiken (een vorm van of zelfdwang dus).
Lees verder »
Heb je het filmpje van Nathan Rutjes gezien? Hoe hij een jeugdvoetbalelftal coacht is geweldig. https://www.instagram.com/reel/DQcBbAJje4X/?igsh=MXhpdjk1YzF1Yzgwcw==
Beste Bram, Dank voor je reactie. Ik ken het model dat je noemt niet dus ik ga het zeker even…
Wat een helder artikel over het cyclisch model voor betekenisvolle progressie! Het legt mooi uit hoe motivatie, inspanning en monitoring…
Open link ► From “me” to “we”: How perspective shifts in language can shape children’s judgments about kindness, caring, and…
Open link ► Het artikel The Brilliance–Belonging Model: How Cultural Beliefs About Intellectual Ability Undermine Educational Equity (Bauer et al.,…
Open link ► Dit artikel stelt voor om zogenoemde dark traits te begrijpen als combinaties van twee componenten. De eerste…
Bedankt voor deze tip Judith, ik zsl het eens opzoeken
Dank weer voor dit verhaal. Een mooi voorbeeld hiervan vind ik ook in de film Dangerous Minds waarin de lerares…
Zeker. Leuk je vandaag ontmoet te hebben, Bahman.
Interessant en het lijkt veel op oplossingsgericht werken
Beste Marjan, Onderzoek laat correlaties zien tussen bescheiden leiderschap en creativiteit/betrokkenheid. Bij mijn weten is er nog weinig bewijs voor…
Coert, bestaat er onderzoek als dit, specifiek gericht op topsport / prestatiegerichte organisaties?