De zelfdeterminatietheorie (ZDT) werd ontwikkeld door Edward Deci en Richard Ryan. Zij behoren nu tot de meest geciteerde psychologen ter wereld. ZDT is de best onderzochte en meest invloedrijke motivatietheorie van dit moment. We bespreken de waarde van de ZDT voor het onderwijs waarbij we laten zien hoe belangrijk autonomie-ondersteuning en structuur zijn voor een goede motivatie.
De kracht van autonome motivatie
De ZDT onderscheidt twee belangrijke vormen van motivatie:
- Gecontroleerde motivatie: motivatie die gebaseerd is op externe of interne druk, zoals een beloning die in het vooruitzicht is gesteld, om de goedkeuring van anderen te verkrijgen, of om straf of schuldgevoelens te vermijden. Dit is een relatief slechte kwaliteit van motivatie die gepaard gaat met spanning, angst, lager presteren, niet volhouden en de neiging om te sjoemelen.
- Autonome motivatie: gedrag vertonen waarvan je het gevoel hebt dat je zelf gekozen hebt omdat je erachter staat. Dit is de beste kwaliteit van motivatie en gaat gepaard met ons goed voelen en goed functioneren.
Autonomie-ondersteuning
Het bieden van autonomie-ondersteuning is een belangrijk onderdeel van de ZDT. Dit houdt in dat docenten leerlingen keuzemogelijkheden geven, verwachtingen duidelijk maken en betekenisvolle rationales geven voor deze verwachtingen, negatieve gevoelens van leerlingen erkennen en accepteren en uitnodigend taalgebruik hanteren. Door autonomie-ondersteuning te bieden, voelen leerlingen zich meer gewaardeerd en minder gecontroleerd, waardoor hun geïnternaliseerde motivatie en intrinsieke motivatie worden gestimuleerd.
Het belang van structuur
Tegelijk met het bieden van autonomie-ondersteuning is het bieden van structuur belangrijk. Hierbij gaat het om het duidelijk communiceren van verwachtingen, bieden van stapsgewijze begeleiding en hulp, bewaken en aanpassen van taken indien nodig en het geven van constructieve feedback. Wanneer structuur op een autonomie-ondersteunende manier wordt aangeboden, versterkt het het zelfvertrouwen en competentiegevoel van leerlingen en hun betrokkenheid in de klas.
Belang van het voorkomen van behoeftenfrustratie
Behoeftenfrustratie ontstaat wanneer de basisbehoeften van leerlingen (aan autonomie, competentie en verbondenheid) niet worden vervuld. Dit kan leiden tot amotivatie, ontevredenheid, oppositioneel gedrag en uitval. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een omgeving waarin leerlingen zich veilig voelen en hun behoeften worden vervuld.
Autonome motivatie van de docent
Ook de autonome motivatie van de docent is belangrijk. Docenten die zelf autonoom gemotiveerd zijn, hebben meer plezier in hun werk en zijn vaak meer betrokken bij hun leerlingen. Een docent met autonome motivatie heeft meer vrijheid om zijn of haar lessen op een creatieve manier vorm te geven en kan beter omgaan met onverwachte situaties in de klas. Dit leidt uiteindelijk tot meer voldoening in het werk en betere prestaties van zowel de docent als de leerlingen.
Samenvatting en conclusie
Autonome motivatie is van groot belang, omdat deze vorm van motivatie leidt tot meer interesse, betrokkenheid en prestaties van leerlingen. Autonomie-ondersteuning en structuur bieden zijn twee belangrijke aspecten die hierbij kunnen helpen. Daarnaast is het voorkomen van behoeftenfrustratie cruciaal om te zorgen dat leerlingen autonoom gemotiveerd blijven. Tot slot is het belangrijk om als docent zelf ook autonoom gemotiveerd te zijn, omdat dit leidt tot meer voldoening in het werk en betere prestaties van zowel de docent als de leerlingen.
Interessant artikel! Wat ik mij afvraag is in hoeverre dit van toepassing blijft in het HBO? Als leerlingen studenten worden en als we ze willen helpen op weg naar het worden van lerende professionals. Is er meer leeftijdsafhankelijke onderzoek beschikbaar? In hoeverre kun/moet je differentiëren tussen bv 17-jarige en 21-jarige studenten?
Beste Johan,
Bedankt voor je vraag. Ik heb nu weinig tijd. Binnenkort zal ik er iets meer over zeggen.
Een eerste antwoord is: Het belang van de combinatie van autonomie-ondersteuning en structuur is levenslang van belang. Niet alleen in hoger onderwijs, maar ook in werksettings is het nodig dat mensen duidelijk weten wat er verwacht wordt in de context waarin ze functioneren (en waarom die verwachting er is). Zonder structuur komt ook de beleving van autonomie niet tot stand.
Maar context is belangrijk voor hoe je dit uitvoert. Het is niet zo dat alle mensen, in alle contexten en van alle leeftijden op een zelfde manier benaderd zouden moeten worden om hun basisbehoeften te bevredigen. In tegendeel, om de basisbehoeften van mensen te bevredigen is altijd een goede en voortdurende aansluiting nodig om de betreffende persoon en situatie.
Open link
► Dit onderzoek van Cheon et al. (2024) richtte zich op het effect van de relatie tussen leerkrachten en ouders, waarbij werd onderzocht of autonomie-ondersteunend lesgeven door leerkrachten leidt tot autonomie-ondersteunend ouderschap thuis. Gedurende een schooljaar namen leraren van 44 gymklassen en hun 1185 leerlingen van de middelbare school deel aan een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek, waarbij sommigen deelnamen aan een workshop autonomie-ondersteunend lesgeven. De leerlingen in de experimentele groep meldden een toename van autonomie-ondersteunend lesgeven en daarmee samenhangende behoeftebevrediging, prosociaal gedrag en uiteindelijk een meer autonomie-ondersteunende stijl van ouderschap aan het eind van het jaar. In het onderzoek werden twee soorten meta-analyses uitgevoerd: multilevel structurele vergelijkingsmodellering en experimenteel-interventieonderzoek. Deze analyses toonden aan dat autonomie-ondersteunend lesgeven het prosociale gedrag van studenten halverwege het jaar verhoogde, wat op zijn beurt leidde tot meer autonomie-ondersteunend ouderschap aan het eind van het jaar. De algehele bevindingen benadrukken dat positieve interacties in het onderwijs direct kunnen bijdragen aan de opvoedingsstijl thuis, wat de lange-termijneffecten van onderwijsbenaderingen onderstreept. De relevantie van dit onderzoek ligt in het demonstreren van hoe educatieve praktijken direct invloed kunnen hebben op de gezinsdynamiek en de ontwikkeling van kinderen buiten de schoolomgeving. Dit biedt belangrijke inzichten voor zowel opvoeders als beleidsmakers gericht op het bevorderen van een ondersteunende omgeving zowel in scholen als thuis.
Lees meer
Open link ► Dit artikel van Reeve en Cheon (2024) laat zien dat leraren kunnen leren om autonomie-ondersteunend les te geven door zich in te leven in hun leerlingen. Dit perspectief nemen helpt leraren om hun leerlingen beter te ondersteunen en minder controlerend te zijn, wat leidt tot meer tevredenheid en minder frustratie bij de leerlingen. In de experimentele conditie namen leraren deel aan een workshop waarin ze vier specifieke autonomie-ondersteunende praktijken leerden, met perspectief nemen als centrale vaardigheid. Deze aanpak bleek effectief in het verbeteren van de leeromgeving en het ondersteunen van de psychologische basisbehoeften van leerlingen.
Open link ► Dit artikel van King, Haw en Wang (2024) laat zien dat het bieden van behoefte-ondersteunend onderwijs, dat zich richt op het vervullen van de psychologische basisbehoeften van autonomie, competentie en verbondenheid, samenhangt met het welzijn van studenten. Deze conclusies zijn gebaseerd op een onderzoek onder 535.512 studenten uit 70 landen met diverse culturele, economische en politieke achtergronden. Het onderzoek toonde aan dat, hoewel de sterkte van deze relaties enigszins varieerde afhankelijk van de context, de algemene bevindingen consistent waren over verschillende culturele, economische en politieke systemen. Studenten die hun leraren als ondersteunend ervaarden, rapporteerden hogere niveaus van welzijn, wat wijst op de universele voordelen van behoefte-ondersteunend onderwijs, ondanks contextuele verschillen.