Ik interviewde de Canadese psycholoog Keith Stanovich twee keer (hier en hier). Hij heeft veel baanbrekend werk gedaan op het gebied van rationaliteit en de psychologie van lezen. In zijn nieuwe boek The Bias That Divides Us: The Science and Politics of Myside Thinking stelt hij dat we niet in een post-truth-samenleving leven. Hij stelt dat we eerder in een myside-samenleving leven.

Lees verder »

Er is een nieuw onderzoek verschenen over de liking gap in teams. Vinden teamleden elkaar misschien aardiger dan zij zich realiseren? Zo ja, wat zijn hiervan de consequenties? En is er iets aan te doen?Lees verder »

De illusie van begrip is onze neiging om te overschatten hoe goed we dingen begrijpen. Deze illusie, die ook bekend staat onder de namen ‘kennisillusie’ en ‘illusie van verklarende diepte’, treedt bij ons allemaal op.

Het boek The Knowledge Illusion van cognitieve wetenschappers Steven Sloman & Philip Fernbach is geheel gewijd aan deze cognitieve bias. Hieronder leg ik uit wat deze illusie inhoudt en waarom het belangrijk is om er kennis over te hebben.

Lees verder »

Onderzoekers Walmsley & O’Madagain (2020) deden twee experimenten om erachter te komen of er zoiets bestaat als een worst-motive fallacy. Dit is de neiging om te denken dat andere mensen vooral (en meer dan wijzelf) geneigd zijn om zich te laten leiden door slechte motieven.

Lees verder »

Als we progressie definiëren als ontwikkeling in de richting van een betere situatie dan volgt uit deze definitie dat progressie iets goed is. Veel onderzoek suggereert ook dat de beleving van progressie, het gevoel dat je progressie boekt, op allerlei manieren goed voor ons is. Grofweg kun je zeggen dat de beleving van progressie in het algemeen samen gaat met positievere emoties, met meer motivatie en met een beter functioneren. Je zou dus verwachten dat kiezen voor progressie altijd gemakkelijk is. Toch is dat niet zo.

Lees verder »

Misschien ken je de uitdrukking ‘in je eigen straatje praten’. Hiermee wordt bedoeld dat mensen soms een redenering ophangen die hun eigen belang dient. Dit gezegde verwijst niet alleen naar volkswijsheid maar ook naar een concept uit de psychologie met de naam gemotiveerd redeneren (motivated reasoning). Gemotiveerd redeneren is het redeneren om een of ander eigen belang te dienen. Het is niet iets wat slechts sommige mensen doen maar iets wat we allemaal doen en wat deels onbewust plaatsvindt.

Lees verder »

Zoals ik in dit boek uitgebreid uitleg, nemen wij mensen de werkelijkheid in allerlei opzichten op vertekende manieren waar. Bovendien gebeurt dit op manieren waar we ons niet of nauwelijks van bewust zijn. Hier is een lijst van de meest bekende waarnemings- en beoordelingsfouten die we vaak maken. In deze lijst zie je ook het begrip naïef realisme staan. Deze beoordelingsfout speelt een speciale rol. We kunnen hem zien als de moeder van alle vormen van beoordelingsfouten. Naïef realisme, een term die bedacht werd door Lee Ross, is het misplaatste geloof dat de werkelijkheid precies zo is als we haar waarnemen. Met andere woorden: het is het cognitieve mechanisme dat ons blind maakt voor de vele beoordelingsfouten die we maken.

Lees verder »

Richard Nisbett, die ik hier al eens vaker noemde, heeft een kort maar interessant nieuw artikel geschreven over de fundamentele attributiefout. Samen met Lee Ross schreef hij hier ooit een klassiek boek over, The Person and the Situation. De fundamentele attributiefout houdt in dat we systematisch de invloed van situaties, structuren en systemen op ons gedrag onderschatten en systematisch de invloed van persoonlijke kenmerken en aanleg op ons gedrag overschatten. Een andere manier waarop Nisbett het formuleert: we zijn, onterecht, geneigd om over het gedrag van mensen in puur dispositionele termen te denken (dispositie betekent aanleg).

Lees verder »

Vijftien jaar geleden verscheen er een wetenschappelijk artikel met als titel Bad is stronger than good, geschreven door Baumeister et al. (2001). In dat artikel werden talloze onderzoeken beschreven naar de zogenaamde negativiteitsfout (negativity bias). Het artikel citeert onderzoek dat laat zien dat negatieve gebeurtenissen, emoties en informatie een sterker effect op ons hebben dan positieve. Ze concluderen aan het eind van het artikel:

“In our review, we have found bad to be stronger than good in a disappointingly relentless pattern. We hope that this article may stimulate researchers to search for and identify exceptions; that is, spheres or circumstances in which good events outweigh bad ones. Given the large number of patterns in which bad outweighs good, however, any reversals are likely to remain as mere exceptions.”

Lees verder »

Hieronder presenteer ik een lijst van cognitieve fouten, heuristieken en effecten waar we allemaal in zekere mate behept zijn met daarbij een compacte uitleg (lees ook dit, dit en dit). Ik gebruik vooral de Engelse termen omdat deze het vaakst gebruikt worden, ook in Nederlandstalige literatuur. Het kennen van deze fouten en heuristieken kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen, om minder slachtoffer te worden door toedoen van deze fouten en neigingen en om een realistischere kijk op de werkelijkheid te ontwikkelen (lees ook dit, dit en dit).

Lees verder »

We begrijpen en nemen de werkelijkheid niet volledig waar zoals die is. Ten eerste belemmeren onze zintuigen ons om grote delen van de werkelijkheid betrouwbaar waar te nemen of überhaupt waar te nemen. Ten tweede heeft de evolutie ons voorzien van cognitieve vuistregels (heuristieken) die snel zijn en ons helpen om te overleven in veel situaties maar die ook slordig en inaccuraat zijn in veel opzichten (lees meer). Hier komt nog eens bij dat we ons in bepaalde (misschien hoge) mate onbewust zijn van deze handicaps. Met andere woorden: we kunnen onwetend zijn zonder het ons te realiseren. Het 2×2 model hieronder beschrijft vier houdingen die we kunnen hebben met betrekking tot onze onwetendheid.