We weten allang dat de werkelijkheid soms anders is dan we denken (lees meer). We denken te weten dat hoe we de werkelijkheid waarnemen ook echt is hoe die werkelijkheid is. Maar onderzoek van ongeveer de laatste 50 jaar heeft op talloze manieren laten zien dat onze waarneming en de werkelijkheid soms veel minder met elkaar te maken hebben dan we denken (lees meer). Hoe we de werkelijkheid onbewust vervormd waarnemen heeft allerlei consequenties (veelal negatief) voor onze keuzes en ons sociaal gedrag. In dit artikel wil ik het hebben over een nog niet zo breed bekende bias: de illusie van transparantie.
Ken je het volgende gevoel? Je gaat naar een congres of een afscheidsreceptie en je loopt een ruimte binnen vol met onbekenden. Je voelt je onzeker en vindt het eng om op mensen af te stappen om een gesprekje aan te knopen. Je maakt je zorgen over of ze je wel aardig vinden en of je wel een positieve indruk op ze zult maken. Dat ze je vriendelijk aankijken, betekent niet automatisch dat je ze mogen. Mensen kunnen soms immers goed toneelspelen. Als je dit soort onzekerheid bij jezelf herkent, lees dan even verder. Een onderzoek van Boothby et al (2018) laat verrassende bevindingen zien die belangrijk zijn voor het hierboven beschreven soort situaties. Lees verder »
Zonder dat de we dat zelf merken, maken we als mensen voortdurend allerlei waarnemings-, beoordelings- en redeneerfouten. Sinds begin van de jaren ’70 is er een enorme hoeveelheid onderzoek die dit soort fouten heeft aangetoond. Veel van de technieken en principes in de progressiegerichte aanpak houden rekening met dit soort cognitieve fouten en kunnen worden gezien als tegenmaatregelen tegen deze fouten. Het onderzoek naar cognitieve fouten begon bij Daniel Kahneman en Amos Tversky (foto). Zij toonden aan dat mensen allerlei fouten maken in de manier waarop ze situaties inschatten, informatie verwerken, redeneren en oordelen.
De rest van dit artikel is alleen toegankelijk voor geregistreerde leden.
Mensen kunnen vaak vasthouden aan onjuiste ideeën, zelfs wanneer er feitelijke informatie in overvloed beschikbaar is die de onjuistheid van die ideeën laat zien. Er zijn vele redenen waarom dit zo kan zijn (zie hier). In bepaalde omstandigheden kan het zelfs zo zijn dat mensen die geconfronteerde worden met informatie die de onjuistheid van hun denkbeelden aantoont, nog sterker gaan geloven in deze denkbeelden. Dit effect heet het backfire-effect. Het in een studie van Byhan & Reifler (2010) voor het eerst gedemonstreerd. Als het backfire-effect inderdaad bestaat en vaak voorkomt, zouden we uiterst voorzichtig moeten omgaan met het corrigeren van andermans onjuiste denkbeelden. Voordat je het weet gaan ze er immers nog sterker in geloven. Nu is er een nieuw onderzoek gedaan (Wood & Porter, 2016) waarin het backfire-effect is onderzocht. Lees verder »
Als we progressie definiëren als ontwikkeling in de richting van een betere situatie dan volgt uit deze definitie dat progressie iets goed is. Veel onderzoek suggereert ook dat de beleving van progressie, het gevoel dat je progressie boekt, op allerlei manieren goed voor ons is. Grofweg kun je zeggen dat de beleving van progressie in het algemeen samen gaat met positievere emoties, met meer motivatie en met een beter functioneren. Je zou dus verwachten dat kiezen voor progressie altijd gemakkelijk is. Toch is dat niet zo.
Misschien ken je de uitdrukking ‘in je eigen straatje praten’. Hiermee wordt bedoeld dat mensen soms een redenering ophangen die hun eigen belang dient. Dit gezegde verwijst niet alleen naar volkswijsheid maar ook naar een concept uit de psychologie met de naam gemotiveerd redeneren (motivated reasoning). Gemotiveerd redeneren is het redeneren om een of ander eigen belang te dienen. Het is niet iets wat slechts sommige mensen doen maar iets wat we allemaal doen en wat deels onbewust plaatsvindt. Lees verder »
Zoals ik in mijn laatste boek uitgebreid uitleg, nemen wij mensen de werkelijkheid in allerlei opzichten op een vertekende manier waar. Bovendien gebeurt dit op manieren waar we ons niet of nauwelijks van bewust zijn. Hier is een lijst van de meest bekende waarnemings- en beoordelingsfouten die we vaak maken. In deze lijst zie je ook het begrip naïef realisme staan. Deze beoordelingsfout speelt een speciale rol. We kunnen hem zien als de moeder van alle vormen van beoordelingsfouten. Naïef realisme, een term die bedacht werd door Lee Ross, is het misplaatste geloof dat de werkelijkheid precies zo is als we haar waarnemen. Met andere woorden: het is het cognitieve mechanisme dat ons blind maakt voor de vele beoordelingsfouten die we maken. Lees verder »
Richard Nisbett, die ik hier al eens vaker noemde, heeft een kort maar interessant nieuw artikel geschreven over de fundamentele attributiefout. Samen met Lee Ross schreef hij hier ooit een klassiek boek over, The Person and the Situation. De fundamentele attributiefout houdt in dat we systematisch de invloed van situaties, structuren en systemen op ons gedrag onderschatten en systematisch de invloed van persoonlijke kenmerken en aanleg op ons gedrag overschatten. Een andere manier waarop Nisbett het formuleert: we zijn, onterecht, geneigd om over het gedrag van mensen in puur dispositionele termen te denken (dispositie betekent aanleg). Lees verder »
Vijftien jaar geleden verscheen er een wetenschappelijk artikel met als titel Bad is stronger than good, geschreven door Baumeister et al. (2001). In dat artikel werden talloze onderzoeken beschreven naar de zogenaamde negativiteitsfout (negativity bias). Het artikel citeert onderzoek dat laat zien dat negatieve gebeurtenissen, emoties en informatie een sterker effect op ons hebben dan positieve. Ze concluderen aan het eind van het artikel:
“In our review, we have found bad to be stronger than good in a disappointingly relentless pattern. We hope that this article may stimulate researchers to search for and identify exceptions; that is, spheres or circumstances in which good events outweigh bad ones. Given the large number of patterns in which bad outweighs good, however, any reversals are likely to remain as mere exceptions.”
Deze website maakt gebruik van cookies om uw ervaring te verbeteren. Door de website te gebruiken gaat u akkoord met het gebruik van cookies. Wanneer u zich registreert of abonneert op deze site kunt u zich op elk moment weer afmelden. Wij gebruiken uw gegevens niet voor andere doeleinden en spelen ze niet door aan derden. AccepteerLees meer
