Hoe is het mogelijk dat we zoveel fouten maken in de manier waarop we waarnemen, redeneren en oordelen? Er zijn meerdere redenen aan te geven, zoals:
• De beperkte informatieverwerkingscapaciteit van ons brein
• Het gebruik van heuristieken
• Gemotiveerd redeneren
• Sociale drukLees verder »
Zonder dat de we dat zelf merken, maken we als mensen voortdurend allerlei waarnemings-, beoordelings- en redeneerfouten. Sinds begin van de jaren ’70 is er een enorme hoeveelheid onderzoek die dit soort fouten heeft aangetoond. Veel van de technieken en principes in de progressiegerichte aanpak houden rekening met dit soort cognitieve fouten en kunnen worden gezien als tegenmaatregelen tegen deze fouten. Het onderzoek naar cognitieve fouten begon bij Daniel Kahneman en Amos Tversky (foto). Zij toonden aan dat mensen allerlei fouten maken in de manier waarop ze situaties inschatten, informatie verwerken, redeneren en oordelen.Lees verder »
Mensen kunnen vaak vasthouden aan onjuiste ideeën, zelfs wanneer er feitelijke informatie in overvloed beschikbaar is die de onjuistheid van die ideeën laat zien. Er zijn vele redenen waarom dit zo kan zijn (zie hier). In bepaalde omstandigheden kan het zelfs zo zijn dat mensen die geconfronteerde worden met informatie die de onjuistheid van hun denkbeelden aantoont, nog sterker gaan geloven in deze denkbeelden. Dit effect heet het backfire-effect. Het in een studie van Byhan & Reifler (2010) voor het eerst gedemonstreerd. Als het backfire-effect inderdaad bestaat en vaak voorkomt, zouden we uiterst voorzichtig moeten omgaan met het corrigeren van andermans onjuiste denkbeelden. Voordat je het weet gaan ze er immers nog sterker in geloven. Nu is er een nieuw onderzoek gedaan (Wood & Porter, 2016) waarin het backfire-effect is onderzocht. Lees verder »
Als we progressie definiëren als ontwikkeling in de richting van een betere situatie dan volgt uit deze definitie dat progressie iets goed is. Veel onderzoek suggereert ook dat de beleving van progressie, het gevoel dat je progressie boekt, op allerlei manieren goed voor ons is. Grofweg kun je zeggen dat de beleving van progressie in het algemeen samen gaat met positievere emoties, met meer motivatie en met een beter functioneren. Je zou dus verwachten dat kiezen voor progressie altijd gemakkelijk is. Toch is dat niet zo.
Misschien ken je de uitdrukking ‘in je eigen straatje praten’. Hiermee wordt bedoeld dat mensen soms een redenering ophangen die hun eigen belang dient. Dit gezegde verwijst niet alleen naar volkswijsheid maar ook naar een concept uit de psychologie met de naam gemotiveerd redeneren (motivated reasoning). Gemotiveerd redeneren is het redeneren om een of ander eigen belang te dienen. Het is niet iets wat slechts sommige mensen doen maar iets wat we allemaal doen en wat deels onbewust plaatsvindt. Lees verder »
Zoals ik in mijn laatste boek uitgebreid uitleg, nemen wij mensen de werkelijkheid in allerlei opzichten op een vertekende manier waar. Bovendien gebeurt dit op manieren waar we ons niet of nauwelijks van bewust zijn. Hier is een lijst van de meest bekende waarnemings- en beoordelingsfouten die we vaak maken. In deze lijst zie je ook het begrip naïef realisme staan. Deze beoordelingsfout speelt een speciale rol. We kunnen hem zien als de moeder van alle vormen van beoordelingsfouten. Naïef realisme, een term die bedacht werd door Lee Ross, is het misplaatste geloof dat de werkelijkheid precies zo is als we haar waarnemen. Met andere woorden: het is het cognitieve mechanisme dat ons blind maakt voor de vele beoordelingsfouten die we maken. Lees verder »
Richard Nisbett, die ik hier al eens vaker noemde, heeft een kort maar interessant nieuw artikel geschreven over de fundamentele attributiefout. Samen met Lee Ross schreef hij hier ooit een klassiek boek over, The Person and the Situation. De fundamentele attributiefout houdt in dat we systematisch de invloed van situaties, structuren en systemen op ons gedrag onderschatten en systematisch de invloed van persoonlijke kenmerken en aanleg op ons gedrag overschatten. Een andere manier waarop Nisbett het formuleert: we zijn, onterecht, geneigd om over het gedrag van mensen in puur dispositionele termen te denken (dispositie betekent aanleg). Lees verder »
Vijftien jaar geleden verscheen er een wetenschappelijk artikel met als titel Bad is stronger than good, geschreven door Baumeister et al. (2001). In dat artikel werden talloze onderzoeken beschreven naar de zogenaamde negativiteitsfout (negativity bias). Het artikel citeert onderzoek dat laat zien dat negatieve gebeurtenissen, emoties en informatie een sterker effect op ons hebben dan positieve. Ze concluderen aan het eind van het artikel:
“In our review, we have found bad to be stronger than good in a disappointingly relentless pattern. We hope that this article may stimulate researchers to search for and identify exceptions; that is, spheres or circumstances in which good events outweigh bad ones. Given the large number of patterns in which bad outweighs good, however, any reversals are likely to remain as mere exceptions.”
