In een artikel in The Washington post pleit Tracy Dennis-Tiwary, hoogleraar psychologie en neurowetenschap tegen perfectionisme. Ze was zelf een perfectionist en schrijft: “De normen waaraan perfectionisten zich houden zijn onrealistisch, te veeleisend en vaak onmogelijk te bereiken. En wanneer perfectionisten er niet in slagen perfectie te bereiken? We slaan onszelf met harde zelfkritiek om de oren en zijn minder in staat om terug te veren en van fouten te leren. Het is ook onwaarschijnlijk dat we onze prestaties vieren of trots zijn op het verbeteren van onze persoonlijke prestaties. Voor een perfectionist is het alles of niets – je kunt een winnaar zijn of een abjecte, waardeloze mislukking, met niets ertussenin.”
De last van perfectionisme
Dennis-Tiwary beschrijft wat onderzoek over perfectionisme laat zien: “Onderzoek is ondubbelzinnig – er is weinig positiefs aan perfectionisme. Het onophoudelijke streven naar foutloosheid kan leiden tot een lage eigenwaarde, depressieve en angststoornissen, hoge stress bij falen en zelfs suïcidaliteit. Als gevolg daarvan bereiken perfectionisten uiteindelijk vaak veel minder dan ze willen, omdat ze zich inhouden, uitstellen en zelfs helemaal geen uitdagingen meer aangaan – omdat het beter is niet aan de race te hebben deelgenomen dan in schande uit te sterven.”
Alternatief: excellencisme
Vervolgens presenteert zij een alternatief voor perfectionisme: excellencisme, het streven naar uitmuntendheid. De term excellencisme werd voorgesteld door de psycholoog Patrick Gaudreau. Het betekent het streven naar uitmuntendheid terwijl je jezelf toestaat fouten te maken en terwijl je gericht blijft op leren. In vergelijking met de meeste mensen is bij excellencisten sprake van:
- hogere niveaus van gezonde angst
- meer consciëntieusheid
- hogere intrinsieke motivatie
- grotere progressie in levensdoelen
- meer gevoelens van positief welzijn.
In vergelijking met perfectionisten is bij excellencisten sprake van:
- lagere percentages burn-out
- minder intens uitstelgedrag
- minder langdurige depressie, slopende angst en suïcidaliteit
Tips
De auteur komt met drie aanbevelingen:
- Kies één komende activiteit waar je de neiging hebt perfectionistisch over te worden. Deze kan persoonlijk of werkgerelateerd zijn, of het kan over je uiterlijk gaan.
- Maak een lijst van hoe perfect er voor jou uitziet.
- Kijk naar de lijst en kies iets dat je toestaat om minder dan perfect te zijn. Misschien is het maar één ding, misschien zijn het er meerdere. Maar kies iets dat je echt kunt loslaten.
Oefen deze stappen eerst in één, dan in meerdere domeinen van je leven. Al snel zul je merken dat het streven naar behoorlijk goed je tot iets brengt dat nog steeds uitstekend is – en zonder de lasten en de burn-out van perfectionisme.
Mijn reflectie
In de psychologie wordt weleens het onderscheid gemaakt tussen een negatieve en een positieve vorm van perfectionisme. De negatieve vorm is zelfkritisch perfectionisme, de vorm waar Tracy Dennis-Tiwary het over heeft in haar artikel. De positieve vorm van perfectionisme is perfectie nastreven vanuit vanuit een persoonlijke standaard om zo goed mogelijk te presteren en hun ‘beste zelf’ te zijn blijken zich positief te voelen tijdens het nastreven van hun doelen en blijken betere progressie te boeken richting hun doelen (lees meer). Positieve perfectionisten kiezen voor doelen die ze persoonlijk waardevol vinden, negatieve perfectionisten kiezen voor doelen waartoe ze zich verplicht voelen.
De definitie van positief perfectionisme zoals hier beschreven klinkt me goed in de oren maar ik denk dat excellencisme een passender term is. Het bereiken van perfectie is in bijna alles wat we doen onmogelijk (misschien met uitzondering van het oplossen van een wiskundesom). Het streven naar perfectie is in mijn ogen daarom vrijwel nooit een goed idee. Het bereiken van uitmuntendheid kan wel. Het streven naar uitmuntendheid is daarom realistisch.
Een belangrijk onderscheid lijkt me ook: iets perfect ‘willen’ hebben (vrije keuze) versus iets dat perfect ‘moet’ zijn (vanuit een innerlijke dwang). Dat laatste is negatief perfectionisme.
Zeker. Dat is een belangrijk verschil. Ik blijf er wel bij zeggen: perfectie is vrijwel altijd een onhaalbaar doel.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0270184#sec019
Open link
► Dit onderzoek van Gaudreau & Benoît (2024) richt zich op de invloed van perfectionisme op de prestaties en psychologische ervaringen van masterstudenten en promovendi.
Er is onderzocht hoe perfectionisme, in tegenstelling tot excellencisme, het streven naar uitmuntendheid, zowel positieve als negatieve effecten kan hebben. Er zijn twee soorten meta-analyses uitgevoerd: één die de verbanden tussen perfectionisme en self-efficacy (het geloof in eigen capaciteiten om onderzoek te verrichten) onderzoekt en een andere die de invloed van perfectionisme op academische burn-out en uitvalneigingen bekijkt.
Uit de bevindingen blijkt dat perfectionisten, ondanks een hogere tevredenheid over hun onderzoeksproductiviteit en hogere niveaus van zelfeffectiviteit, ook hogere niveaus van academische burn-out en sterkere neigingen tot uitval vertonen in vergelijking met excellencisten.
Over het algemeen suggereren de resultaten dat perfectionisme als een risicofactor kan worden beschouwd wanneer men personen vergelijkt met een vergelijkbaar niveau van prestatietevredenheid. De relevantie van het onderzoek ligt in het benadrukken van de noodzaak voor begeleiders en programma-coördinatoren om ondersteunende omstandigheden te creëren die studenten helpen tevreden te zijn met hun onderzoeksproductiviteit, terwijl realistische en haalbare verwachtingen voor perfectionistische studenten worden gesteld. Dit is essentieel om te voorkomen dat hoge prestatiedruk de mentale gezondheid van masterstudenten en promovendi ondermijnt en om een evenwichtiger en minder veeleisende academische cultuur te bevorderen.