Hieronder presenteer ik een lijst van cognitieve biases, heuristieken en effecten waar we allemaal in zekere mate behept zijn met daarbij een compacte uitleg (lees ook dit, dit en dit). Ik gebruik vooral de Engelse termen omdat deze het vaakst gebruikt worden, ook in Nederlandstalige literatuur. Het kennen van deze fouten en heuristieken kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen, om minder slachtoffer te worden door toedoen van deze fouten en neigingen en om een realistischere kijk op de werkelijkheid te ontwikkelen (lees ook dit, dit en dit).
We denken te weten dat hoe we de werkelijkheid waarnemen ook echt is hoe die werkelijkheid is. Maar onderzoek van ongeveer de laatste 50 jaar heeft op talloze manieren laten zien dat onze waarneming en de werkelijkheid soms veel minder met elkaar te maken hebben dan we denken (lees meer). Hoe we de werkelijkheid onbewust vervormd waarnemen heeft allerlei consequenties (veelal negatief) voor onze keuzes en ons sociaal gedrag. In dit artikel wil ik het hebben over een nog niet zo breed bekende bias: de illusie van transparantie.
We doen er soms goed aan om de interpretaties van andere mensen over wat er gebeurt in een situatie te ondersteunen door duidelijk te zijn over wat jij voelt, denkt en bedoelt. De reden is dat het gemakkelijk is om situaties en gedrag verkeerd te interpreteren waardoor onnodige problemen kunnen ontstaan. Lees hieronder wat het belang is van interpretatie-ondersteuning en lees een voorbeeld van hoe je dit kunt doen.
Begin 2012 schreef ik het artikel Over de vraag of we een vrije wil hebben waarin ik verwees naar het werk van Sam Harris, Jerry Coyne, John Bargh en Daniel Wegner die allen stellen dat we geen vrije wil hebben en dat het gevoel dat we een vrije wil hebben een illusie is. John Bargh, bijvoorbeeld, hamert op het belang van automatische processen, en stelt dat vrijwel alle menselijk gedrag bestaat uit automatische reacties op gebeurtenissen in de omgeving. Daniel Wegner heeft laten zien dat proefpersonen in zijn onderzoek zeiden dat ze bepaalde gedrag hadden gewild terwijl dit gedrag aantoonbaar opgeroepen was door de onderzoeker. In dit voorbeeld was de vrije wil dus inderdaad een illusie. Ik schreef ook over Valery Chirkov en Daniel Dennett die wèl geloven in de vrije wil. Ik besloot mijn artikel zonder dat ik het gevoel had dat ik de vraag naar het bestaan van de vrije wil goed kon beantwoorden. Ik vroeg mij ook af of we ons niet beter konden afvragen in welke mate we een vrije wil hebben (dan of we wel of niet een vrije wil hebben).
De illusie van begrip is onze neiging om te overschatten hoe goed we dingen begrijpen. Deze illusie, die ook bekend staat onder de namen ‘kennisillusie’ en ‘illusie van verklarende diepte’, treedt bij ons allemaal op.
Het boek The Knowledge Illusion van cognitieve wetenschappers Steven Sloman & Philip Fernbach is geheel gewijd aan deze cognitieve bias. Hieronder leg ik uit wat deze illusie inhoudt en waarom het belangrijk is om er kennis over te hebben.
Hier bespreek ik een artikel in Science van Nicolas Light et al. (2022). Het artikel laat zien dat mensen die het het meest oneens zijn met de wetenschappelijke consensus over onderwerpen als klimaatverandering, vaccinatie en evolutie minder kennis hebben over deze onderwerpen dan mensen die geloven in de wetenschappelijke consensus terwijl ze zelf denken dat ze er meer over weten. Ze hebben een illusie van begrip.
Het spotlighteffect is het verschijnsel dat we overschatten hoe sterk andere mensen ons opmerken en beoordelen. Terwijl we denken dat mensen snel opmerken hoe we ons gedragen en hoe we eruit zien, is dat niet het geval. We voelen ons dus over het algemeen veel meer bekeken en beoordeeld dan feitelijk het geval is. Het spotlighteffect treedt vooral op, en heeft vooral vervelende gevolgen, wanneer we iets afwijkends doen of er anders dan normaal uitzien. Als ons haar gek zit, zijn we te sterk geneigd om te denken dat iedereen dat ziet en er iets van vindt. Als we een flater slaan, zijn we te sterk geneigd om te denken dat andere mensen die flater heel belangrijk vinden en er erg mee bezig zijn. De werkelijkheid is meestal dat ze meer met hun eigen gedachten, uiterlijk en gedrag bezig zijn dan met de jouwe.
In 1937 beschreef de Nederlandse historicus en journalist Jan Romein zijn ‘wet van de remmende voorsprong’ die zegt dat het hebben van een voorsprong op een bepaald gebied kan leiden tot:
het afnemen van de stimulans om te streven naar verdere vooruitgang;
een terughoudendheid om je aan te passen aan veranderingen;
een onvermogen om je aan te passen aan veranderingen.
Als resultaat hiervan wordt het individu of de groep die eerst een voorsprong had, ingehaald door anderen. In cybernetische termen treedt een mechanisme van negatieve feedback op wat neerkomt op het volgende: A veroorzaakt B wat een afname van A veroorzaakt. Met andere woorden: de output van het systeem verzet zich tegen de input van het systeem wat het systeem stabiliseert. Dit negatieve feedbackmechanisme kan een handicap voor het systeem worden wanneer de omgeving verandert en andere en hogere eisen stelt. Op deze manier kan het bestaan van succes leiden tot een afname in inspanningen wat toekomstig succes kan ondermijnen.
De auteurs leggen uit dat ruis voorkomt in alle menselijke beslissingen, dat we de hoeveelheid ruis meestal sterk onderschatten, dat ruis zeer problematisch is en dat er iets aan te doen is. Hier is deel 1 van mijn bespreking van dit boek.
Charles Darwin zei ooit: “Onwetendheid wekt vaker vertrouwen dan kennis.” Dit klinkt als een vreemd idee. Is het waar dat het gevoel iets zeker te weten soms een aanwijzing is dat je er juist weinig kennis over hebt? Als dat waar is, kan het leiden tot een paradoxaal principe: als je veel vertrouwen hebt in je eigen gelijk dan kan dit een aanwijzing zijn dat je er te weinig over weet. Is er enig bewijs dat Darwin het bij het rechte eind had? Ja, een nieuwe studie van Philip Fernbach et al. (2013) biedt ondersteuning voor zijn idee:
Authenticiteit wordt meestal gezien als iets goeds. Maar in hoeverre kunnen anderen aan ons zien hoe authentiek we zijn in een bepaalde situatie? En kunnen wij de mate van authenticiteit van anderen goed inschatten? Deze vragen worden beantwoord in een nieuw onderzoek.
Kort geleden vond er een debat plaats tussen Steven Pinker en Matt Ridley aan de ene kant en Malcolm Gladwell en Alain de Botton aan de andere kant. Het debat ging over de vraag over of de mensheid haar beste dagen nog voor zich heeft of niet. Pinker en Ridley verdedigden de stelling dat wel zo is, Gladwell en de Botton bestreden deze stelling. Je kunt het debat bekijken als je je gratis inschrijft voor de website Munk Debates.
Een paar dagen geleden sprak ik een leidinggevende die vertelde dat zij een gesprek met een medewerker had gehad waarin zij deze medewerker had aangestuurd. Ze vertelde me dat ze het voorbereiden van het gesprek nogal moeilijk had gevonden. Ze maakte gebruik van de techniek van progressiegericht sturen. Bij deze aanpak formuleer je heel duidelijk wat je wilt dat de medewerker gaat doen (dit heet je verwachting) en geef je ook duidelijk aan wat de reden is dat je dit van hem of haar vraagt (dit heet je motivering). Deze leidinggevende vertelde me dat ze het moeilijk had gevonden om de reden goed onder woorden te brengen. Ze zei dat ze er van alles bij sleepte en het heel ingewikkeld maakte. Pas aan het eind van haar voorbereiding lukte het haar om haar reden kort en eenvoudig onder woorden te brengen. Toen ze me dit verteld had vroeg ik haar of het gesprek het gewenste resultaat had opgeleverd. Dat bevestigde ze. Ze voegde er aan toe: “Maar ik vraag me af waarom ik het mezelf zo moeilijk maak tijdens de voorbereiding”.
Dr. Keith Stanovich, hoogleraar menselijke ontwikkeling en toegepaste psychologie aan de Universiteit van Toronto, is een vooraanstaand deskundige op het gebied van de psychologie van het lezen en van rationaliteit. Zijn laatste boek, What Intelligence Tests Miss: The Psychology of Rational Thought, laat zien dat IQ-tests zeer onvolledige metingen zijn van cognitief functioneren. Deze tests falen in het beoordelen van rationele denkstijlen en vaardigheden die nochtans cruciaal zijn voor gedrag in de echte wereld. In dit interview met Keith Stanovich legt hij het verschil uit tussen IQ en rationaliteit en waarom rationaliteit zo belangrijk is. Ook deelt hij zijn visie op hoe rationaliteit kan worden verbeterd.
Wij gebruiken cookies op onze website om u de meest relevante ervaring te bieden door uw voorkeuren en herhaalbezoeken te onthouden. Door op "Accepteren" te klikken, stemt u in met het gebruik van ALLE cookies.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
Open link ► De Amerikaanse filosoof Daniel Dennett is onlangs op 82-jarige leeftijd overleden. Dennett stond bekend om zijn unieke…