Interpretatie-ondersteuning: een onderschatte vaardigheid

We doen er soms goed aan om de interpretaties van andere mensen over wat er gebeurt in een situatie te ondersteunen door duidelijk te zijn over wat jij voelt, denkt en bedoelt. De reden is dat het gemakkelijk is om situaties en gedrag verkeerd te interpreteren waardoor onnodige problemen kunnen ontstaan. Lees hieronder wat het belang is van interpretatie-ondersteuning en lees een voorbeeld van hoe je dit kunt doen.

Case: gesprek tussen een leidinggevende en een medewerker

Recent hoorde ik over een gesprek tussen een leidinggevende en een medewerker dat ging over een contractverlenging. De medewerker wilde graag 4 dagen per week blijven werken maar de leidinggevende vertelde dat het slechts mogelijk was om de medewerker een contract voor 2 dagen aan te bieden. De medewerker reageerde teleurgesteld en wilde het gesprek beëindigen. Maar de leidinggevende wilde graag nog iets zeggen.

Ze zei dat zij zich kon voorstellen dat dit een teleurstellend bericht was voor de medewerker. Ook zei ze dat ze heel tevreden was over het werk van de medewerker en dat ze graag een contract voor 4 dagen zou hebben aangeboden. Ze vertelde dat ze geprobeerd had dit voor elkaar te krijgen bij de directie maar dat ze hier nu helaas geen toestemming voor had gekregen wegens onvoldoende financiële ruimte. Ze zei dat ze hier zelf ook  teleurgesteld over was. Ten slotte zei ze dat ze zou blijven proberen te zoeken naar mogelijkheden om het contract in een later stadium alsnog uit te breiden.

Attributie: voortdurend aanwezig maar vaak niet betrouwbaar

Als mensen interpreteren we voortdurend wat er gebeurt in ons leven. Dit proces heet attributie. We interpreteren wat anderen doen, hoe anderen ons behandelen, waarom bepaalde dingen ons niet lukken en andere wel en zelfs waarom we ons zelf op een bepaalde manier voelen en gedragen. Dit proces van attributie kan deels bewust plaatsvinden maar vindt zeker ook deels onbewust en automatisch plaats. Soms kunnen we goed uitleggen waarom we een bepaalde interpretatie hebben van een situatie maar vaak kunnen we dit ook niet goed uitleggen. Daarnaast is het zo dat onze interpretaties vaak, zonder dat we dit doorhebben, niet kloppen. Veel onderzoek heeft laten zien dat we de werkelijkheid op allerlei manieren vertekend waarnemen (lees meer).

We begrijpen anderen en onszelf minder goed dan we denken

We nemen niet alleen de feiten van een situatie verkeerd waar maar interpreteren ook de redenen voor gedrag van anderen verkeerd in (lees bijvoorbeeld over de fundamentele attributiefout). En om het nog sterker te maken: we schatten ook de redenen voor ons eigen gedrag vaak verkeerd in. Wilson & Nisbett lieten via onderzoek zien dat we te veel vertrouwen hebben in ons eigen vermogen om de oorzaken van onze gevoelens juist in te schatten. Ze noemen deze fout de introspectie-illusie. Zonder dat we dit doorhebben, komen we niet alleen met onjuiste verklaringen voor ons eigen gedrag maar schatten we bovendien verkeerd in hoe we ons in de toekomst zullen voelen en gedragen.

Met het inschatten van de redenen voor het gedrag van anderen is het al niet beter gesteld. Ook hierin blinken we niet bepaald uit. Onderzoek heeft laten zien dat we een illusie van transparantie hebben. Dit wil zeggen dat we overschatten hoe goed we hoe goed andere mensen kunnen zien aan ons wat we denken en voelen en waarom we ons voelen zoals we ons voelen. Ook overschatten we hoe goed we de mentale toestand van andere mensen kunnen beoordelen.

Case: uitspreken van gevoel, gedrag en bedoelingen

Laten we even terugkijken naar de case waarmee dit artikel begon. De leidinggevende gaf eerst het slechte nieuws aan de medewerker. Maar vervolgens toonde ze begrip voor de teleurstelling bij de medewerker. Ook vertelde ze dat ze tevreden was over de medewerker en haar best had gedaan maar dat dit helaas niet gelukt was. Ten slotte vertelde ze dat ze het zou blijven proberen. Deze leidinggevende realiseerde zich blijkbaar goed dat wij mensen geen gedachten kunnen lezen en niet automatisch tot de juiste interpretaties komen. Daarom was ze heel expliciet over wat haar eigen gevoel, gedrag en intenties waren.

Wat de leidinggevende hier deed, spreekt me aan. Ze gaf niet alleen het slechte nieuws maar gaf een duidelijke toelichting over haar bedoelingen en gedrag waardoor ze een juiste interpretatie van de medewerker over wat hier nu aan de hand was ondersteunde. Zonder deze toelichtingen had de medewerker kunnen denken: “Ze willen gewoon van me af. Ze zijn zeker niet tevreden over mijn werk.” Een dergelijke interpretatie was na de uitleg van de manager vrijwel niet mogelijk meer.

Het belang van het beïnvloeden van interpretaties

Hoe we situaties en gedrag van anderen interpreteren, maakt veel uit voor hoe we ons vervolgens gaan gedragen in die situatie of tegenover die persoon. Zonder de toelichting van de leidinggevende had de medewerker kunnen denken: ze willen van me af. Misschien zou hij dan zo snel mogelijk proberen om weg te komen bij de organisatie en ander werk proberen te vinden. Bovendien zou hij misschien nadenken over de vraag wat hij verkeerd had gedaan in zijn werk en zoeken naar wat hij zou moeten veranderen. Door de toelichting van de leidinggevende waren deze dingen niet nodig.

Mensen blijven de baas in hun eigen hoofd

We moeten natuurlijk niet te ver gaan in het ondersteunen van interpretaties. Mensen hebben een sterke behoefte aan autonomie en vinden het in het algemeen vervelend om voorgeschreven te krijgen hoe ze moeten denken over een situatie. Ze willen de baas blijven in hun eigen hoofd. Vertel ze dus niet hoe ze moeten denken of zich moeten voelen over een situatie. Maar wat je zeker wel kunt doen is duidelijk zijn over jouw intenties, gedrag en gevoel. Dit is waarschijnlijk belangrijker dan we ons vaak realiseren.