Dit fragment is overgenomen uit het boek De Ontwikkeling van Wijsheid.

Gedurende het overgrote deel van de menselijke geschiedenis was progressie over generaties heen niet of nauwelijks aanwezig. Vele duizenden generaties lang was het niet zo dat opeenvolgende generaties steeds iets gezonder en welvarender werden. In sommige periodes ging het wat beter, in andere periodes wat slechter, vaak veel slechter. Een eerste grote doorbraak vond zo’n 12.000 jaar geleden plaats: de landbouwrevolutie. Deze vormde de basis voor de eerste menselijke nederzettingen en staten. Pas veel later, vanaf halverwege de 16e eeuw, vond in Europa een volgende doorbraak plaats: de wetenschappelijke revolutie. In deze periode vond een enorme verschuiving plaats in het denken over onszelf, de wereld en onze plek daarin en over wat we weten over hoe we dingen te weten kunnen komen.

Lees verder »

De laatste jaren zijn er veel voorbeelden te zien van hoe we als mensen soms kunnen volharden in het geloven van dingen die niet waar zijn. Een willekeurige greep uit de enorm lange lijst van schijnwaarheden waar verrassend velen in geloven, is: het idee dat vaccins autisme veroorzaken, dat global warming een Chinese hoax is, dat homeopathische middelen werken en dat leerlingen allemaal hun unieke leerstijl hebben waaraan tegemoet gekomen moet worden in het onderwijs. Hoe kan het dat we zo gemakkelijk schijnwaarheden geloven?

Lees verder »

In deze post legde ik uit dat er, in zekere mate, een concurrentie bestaat tussen de doelen van onze genen en onze doelen als individu. Zoals Keith Stanovich schrijft, bouwend op Richard Dawkins’ boek The Selfish Gene, zijn wij mensen ons bewust geworden van het feit dat de belangen van onze genen niet helemaal samenvallen met onze eigen belangen en dat we, in ieder geval tot op zekere hoogte, onszelf kunnen bevrijden van deze genetische invloeden die ons niet dienen.

Lees verder »

Je zou denken dat mensen alleen overtuigingen aanhangen op grond van hun waarheidsgehalte maar dat is niet het geval. Mensen hebben natuurlijk inderdaad vaak overtuigingen omdat ze denken dat die waar zijn maar er zijn ook andere redenen mogelijk voor het hebben van overtuigingen. Die redenen kunnen te maken hebben met verschillende soorten psychologische of sociale doelen die zij hebben. Enkele voorbeelden hiervan zijn: de wereld als ordelijk of betekenisvol of veilig kunnen zien, de eigen groep (met dezelfde overtuigingen) als moreel goed kunnen zien en het gevoel kunnen hebben bij deze groep te horen en invloed op of macht over andere mensen kunnen hebben.

Lees verder »

Zowel in de psychologie als binnen westerse maatschappijen is relatief veel belang toegekend aan intelligentie. Twee Canadese psychologen hebben gewezen op het belang van andere aspecten van ons cognitieve functioneren die in hun ogen minsten zo belangrijk zijn en ten onrechte minder aandacht hebben gekregen. De ene is Keith Stanovich die er voor pleit om veel meer aandacht te hebben voor rationaliteit. De andere is Igor Grossmann die wijst op het grote belang van wijs redeneren. In twee nieuwe artikelen die hij samen met collega’s schreef, legt hij uit wat wijs redeneren inhoudt, waarom het zo belangrijk is en hoe we het kunnen onderwijzen. 

Lees verder »

Deze week verstuurde Harvard University professor Steven Pinker twee tweets waar ik op wil reageren. De eerste tweet ging over racisme, de tweede over de vraag of sekseverschillen bestaan.

1. De racisme-tweet

 

To oppose racism, you don’t have to say “races don’t exist”- Bad idea to depend on this dubious empirical claim. https://t.co/Wa7I9RN3jd

— Steven Pinker (@sapinker) June 25, 2016

Lees verder »

Ideeën in de psychologie kunnen soms behoorlijk op gespannen voet staan met onze intuïties. Een voorbeeld hiervan kun je vinden in een nieuw boek, Against Empathy: The Case for Rational Compassion, geschreven door Paul Bloom, psycholoog werkzaam bij Yale University. Veel mensen zien empathie als een belangrijke basis voor het goede in de wereld en het gebrek aan empathie als belangrijke oorzaak van veel slechts in de wereld. Ook leiders als Barack Obama en wetenschappers als George Lakoff en Simon Baron-Cohen zien empathie als iets waar we als mensen niet genoeg van kunnen hebben. Bloom ziet het anders. Lees verder »

Zonder dat we dat zelf merken, maken we als mensen voortdurend allerlei waarnemings-, beoordelings- en redeneerfouten. Sinds het begin van de jaren ’70 is er een enorme hoeveelheid onderzoek die dit soort fouten heeft aangetoond. Veel van de technieken en principes in de progressiegerichte aanpak houden rekening met dit soort cognitieve fouten en kunnen worden gezien als tegenmaatregelen tegen deze fouten. Het onderzoek naar cognitieve fouten begon bij Daniel Kahneman en Amos Tversky. Zij toonden aan dat mensen allerlei fouten maken in de manier waarop ze situaties inschatten, informatie verwerken, redeneren en oordelen.

Lees verder »

Ik interviewde de Canadese psycholoog Keith Stanovich twee keer (hier en hier). Hij heeft veel baanbrekend werk gedaan op het gebied van rationaliteit en de psychologie van lezen. In zijn nieuwe boek The Bias That Divides Us: The Science and Politics of Myside Thinking stelt hij dat we niet in een post-truth-samenleving leven. Hij stelt dat we eerder in een myside-samenleving leven.

Lees verder »

Misschien ken je de uitdrukking ‘in je eigen straatje praten’. Hiermee wordt bedoeld dat mensen soms een redenering ophangen die hun eigen belang dient. Dit gezegde verwijst niet alleen naar volkswijsheid maar ook naar een concept uit de psychologie met de naam gemotiveerd redeneren (motivated reasoning). Gemotiveerd redeneren is het redeneren om een of ander eigen belang te dienen. Het is niet iets wat slechts sommige mensen doen maar iets wat we allemaal doen en wat deels onbewust plaatsvindt.

Lees verder »

Zowel in ons eigen alledaagse leven als in de maatschappij worden we geconfronteerd met belangrijke vraagstukken die lastig met kennis en rationaliteit alleen kunnen worden opgelost. De reden hiervoor is dat deze vraagstukken complex zijn, met veel onzekerheid zijn omgeven en dat er vaak verschillende perspectieven en belangen bij betrokken zijn. Denk aan hoe om te gaan met de Corona-crisis, de opkomst van artificiële intelligentie en de mogelijke ethische consequenties daarvan, politieke polarisatie en de verspreiding van misinformatie. Veel filosofen en psychologen denken dat wijsheid nodig is om dit soort vraagstukken effectief te lijf te gaan (lees meer). Maar wat is wijsheid?

Lees verder »

Vanaf het begin van het nazibewind in 1933 in Duitsland kwam de theoloog Dietrich Bonhoeffer in verzet tegen het regime en de vervolging van Joden. In 1943 werd hij gearresteerd door de Gestapo en kwam hij in een concentratiekamp terecht. In 1945, vlak voor het einde van de oorlog, werd hij daar opgehangen na beschuldigd te zijn van betrokkenheid bij een poging tot een aanslag op Hitler.

Lees verder »

Soms kunnen tamelijk eenvoudige reacties in ingewikkelde gesprekssituaties verrassend effectief zijn.

Bijna 20 jaar geleden was ik eens betrokken bij een groot project bij middelgrote organisatie. Het project behelsde de invoering van de een nieuwe werkwijze die organisatiebreed ingevoerd zou gaan worden. Er was een avond georganiseerd waarbij het hele management van de organisatie bij elkaar was gebracht. Na een korte aftrap, waarbij de directeur kort iets vertelde over doelstellingen van het project, werd vervolgens aan tafeltje gesproken over het project. Ieder kreeg gelegenheid zijn of haar ideeën naar voren te brengen. Bij ieder tafeltje zat een procesbegeleider en ik was daar één van.Lees verder »

Op deze website kijken we vaak naar progressie op een microniveau. Het is echter ook interessant om eens te kijken naar het macroniveau. Wanneer maakt een land progressie? The Social Progress Index lijkt een goede manier te bieden om daar naar te kijken. Lees verder »

Alfie Kohn heeft een artikel geschreven met als titel The perils of “Growth Mindset” education: Why we’re trying to fix our kids when we should be fixing the system. Het artikel is kritisch over de populariteit van het groeimindsetconcept. Kohn schrijft dat de groeimindset een veelbelovend concept was dat echter gesimplificeerd is geraakt – iets waar Carol Dweck in de ogen van Kohn niet voldoende bezwaar tegen heeft gemaakt – en dat nu ingebed is geraakt in een conservatieve ideologie. Hoewel Kohn in artikel enkele valide punten naar voren brengt, ben ik het behoorlijk oneens met de algemene lijn van zijn betoog.