Op deze site heb ik al diverse malen enthousiast geschreven over neuroplasticiteit (zie bijvoorbeeld dit, dit, dit, dit, dit, dit en dit). Volgens Wikipedia duidt neuroplasticiteit op veranderingen in de organisatie van de hersenen van individuen als gevolg van ontwikkeling, leren of ervaring en kan het verschillende vormen aannemen: het kan optreden als onderdeel van de normale ontwikkeling, als onderdeel van leerprocessen bij normale volwassenen en na hersenletsel. Omdat ik geloof dat het verstandig is om bij het leren te pendelen tussen een houding van ontvankelijkheid en enthousiasme en een houding van scepsis of kritiek, leek het me goed om me eens te verdiepen in een paar kritische geluiden over (publicaties over) neuroplasticiteit. Ik doe dat aan de hand van enkele auteurs die zich een paar keer tamelijk sceptisch (en, in sommige gevallen, cynisch) hebben geuit over het begrip neuroplasticiteit of publicaties over neuroplasticiteit.

Nieuwe bevindingen over neuroplasticiteit zijn niet alleen in het algemeen belangrijk voor ons allen maar ook voor de genezing van breinaandoeningen.

Neuroplasticiteit bij ouderen blijkt wat anders te verlopen dan bij jongeren.

Lange tijd is gedacht dat de hersenen van jonge mensen heel flexibel en ontwikkelbaar zijn terwijl die van oudere mensen dat niet zouden zijn. De laatste 30 jaar is er veel meer bekend geworden over neuroplasticiteit, het vermogen van de menselijke hersenen om zich te blijven ontwikkelen, ook op gevorderde leeftijd. Lees verder »

Samenvatting

Veroudering gaat gepaard met schade. In welke mate en in welk tempo de schade echter optreedt, is afhankelijk van de leefwijze van het individu. Vitaal oud worden ligt binnen het bereik van bijna iedere persoon. Op grond van onderzoek op het gebied van neuroplasticiteit kunnen vier manieren worden onderscheiden om vitaal oud te worden: frequent bewegen, aangaan van uitdagingen, doen van breinoefeningen en goed slapen. Door deze activiteiten toe te passen, worden de hersenen op structurele en functionele wijze beïnvloed en kunnen ouderdomsaandoeningen veelal worden voorkomen en soms zelfs genezen. Het blijven toepassen van deze activiteiten leidt tot een opwaartse spiraal die vitaal oud worden mogelijk maakt. Hoewel neuroplasticiteit geen panacee is en er nog veel onderzoek nodig is, zijn de wetenschappelijke bevindingen nu al interessant en bruikbaar.

Lees verder »

Neuroplasticiteit is de eigenschap van de hersenen om zich levenslang te blijven ontwikkelen. De laatste jaren komt er vanuit de wetenschap steeds meer informatie over hoe groot dit vermogen van de hersenen is om zich te ontwikkelen. In dit artikel leg ik kort uit wat neuroplasticiteit is, in dit artikel schrijf ik over hoe neuroplasticiteit een grote rol kan spelen in het genezen van ziektes en in dit artikel belicht ik sceptische visies op neuroplasticiteit. Sinds ik een jaar of 10 geleden begon te lezen over neuroplasticiteit begon ik mij af te vragen hoe ver de mogelijkheden van hersentraining gaan. Een van de vragen die mij in het bijzonder interesseerde was de vraag in hoeverre leeftijdsgerelateerde problemen kunnen worden vertraagd of voorkomen.

Norman Doidge publiceerde in 2007 de beststeller The Brain that changes itself. Met dit boek maakte hij bij het grote publiek het onderwerp neuroplasticiteit bekend. Neuroplasticiteit is het vermogen van de hersenen om zich te blijven ontwikkelen en reorganiseren. We hebben dat vermogen van wieg tot graf. In dat interessante boek beschreef Doidge het werk van verschillende pioniers in het vakgebied zoals Michael Merzenich, Paul Bach-y-Rita en Barbara Arrowsmith Young. Nu is er de opvolger van dat boek met de titel: The brain’s way of healing.

Lees verder »

Al geruime tijd is er discussie over de vraag of neuroplasticiteit, het vermogen van het brein om zich te blijven ontwikkelen, niet grotendeels een hype is. In dit artikel besprak ik een aantal van de kritiekpunten. Van veel van de sceptische opmerkingen over neuroplasticiteit ben ik niet onder de indruk. Neuroplasticiteit bestaat en de kennis erover is volop in ontwikkeling. In dit artikel besprak ik vijf manieren om gebruik te maken van neuroplasticiteit om zo je brein scherp te maken en houden. Als één van die vijf manieren noemde ik het doen van serieuze hersenoefeningen. Hierbij moet je denken aan een soort computerspel dat je lastige puzzeltjes en probleempjes voorlegt. Ik schreef: “Goede breinoefeningen zijn heel specifiek ontworpen en goed onderzocht op hun effect.” Als voorbeeld van een aanbieder van zulke goede hersenoefeningen noemde ik BrainHQ.

Velen zien de groeimindset als een belangrijk concept voor onderwijs. Recente onderzoeken laten echter relatief bescheiden effecten zien van groeimindsetinterventies op schoolresultaten. Nieuw onderzoek van Tieme Janssen en Nienke van Atteveld (2022) komt met een specifieke verbetering van groeimindsetinterventies. Ze gaven leerlingen niet alleen uitleg over neuroplasticiteit, het vermogen van de hersenen om voortdurend te blijven veranderen maar lieten hen deze veranderingen zelf ook ervaren via neurofeedback. Hieronder beschrijf ik beknopt hun onderzoek.

Lees verder »

© 2011, Coert Visser

Het woord ‘talent’ wordt veel gebruikt maar ik gebruik het liever niet zo vaak. Eén van de twee redenen dat ik niet zo gek ben op die term is dat het vaak tamelijk onduidelijk is wat ermee bedoeld wordt. Wanneer het woord gebruikt wordt denk ik dat mensen er doorgaans één van de volgende twee dingen mee bedoelen: ofwel hoog presteren (bijvoorbeeld prachtig gitaar spelen) of natuurlijke aanleg. Woordenboeken definiëren talent meestal als ‘natuurlijke aanleg’. De conventionele manier van denken van psychologen, opleider, ouders en managers is lang geweest (en is nog steeds, denk ik) dat talenten, in de zin van natuurlijke gaven, bestaan, dat individuen veel verschillen in deze natuurlijke gaven en dat deze talenten uitstekende voorspellers van toekomstig functioneren zijn. Daarom wordt vaak geadviseerd om je talenten te identificeren en om die activiteiten te kiezen waarvoor je talent hebt. Maar onderzoek dat in de afgelopen decennia is uitgevoerd heeft twijfel doen ontstaan over de mate waarin talent (in de zin van natuurlijke aanleg) inderdaad bestaat en nog meer twijfel over de mate waarin vroege verschillen in functioneren goede voorspellers van toekomstig topfunctioneren zijn. Ik zal kort enkele relevante publicaties noemen:

Lees verder »

Recent heeft een Nederlands bedrijf (Reducept) met een virtual reality-bril die chronische pijn bestrijdt de prestigieuze World Summit Award van de Verenigde Naties gewonnen. Door de VR-bril op te zetten kun je als het ware je eigen lichaam ingaan en de plek opzoeken waar de pijn zit. Vervolgens kun je dan virtueel de pijnprikkels zien en deze wegschieten. Misschien vraag je je af of een computergame wel serieus genomen moet worden als middel om zoiets ernstigs als chronische pijn te bestrijden. Maar er is alle reden om deze game serieus te nemen. Lees hieronder waarom. Lees verder »

In vervolg op mijn recente artikelen Is neurowetenschap relevant voor coaches? en Hoe baan je je een weg in het oerwoud van de neurowetenschap? wil ik nu stilstaan bij wat wat mij betreft één van de meest fascinerende onderwerpen binnen de neurowetenschap is: breinplasticiteit (ook vaak aangeduid met de term neuroplasticiteit). 

Lees verder »

De afgelopen weken heb ik hard gewerkt aan het afronden van mijn nieuwe boek. Dat was een klus die veel aandacht van me vroeg. Toen het boek op 1 september verscheen, had ik behoefte om mijn tanden in een nieuwe uitdagend klusje te zetten. Een week later bedacht ik wat ik wilde doen. Ik besloot een nieuwe taal te gaan leren. Waarom een nieuwe taal leren? Dat is toch een behoorlijk uitdagend doel? Waarom zou ik zoveel tijd en moeite gaan stoppen in een dergelijke taak terwijl ik deze taal niet eens nodig heb voor mijn werk? Lees verder »

Het is nog niet zo lang geleden dat wetenschappers en leken dachten dat de ontwikkelbaarheid van het brein verdwenen was zo gauw we volwassen waren. Santiago Ramón y Cajal, schreef bijvoorbeeld in 1913 dat de zenuwpaden vastliggend, voltooid en onveranderbaar zijn. Hij zei dat zenuwen wel konden afsterven maar niet worden geregenereerd. Deze visie impliceerde niet alleen dat volwassen beperkte mogelijkheden tot leren en veranderen hadden. Ook impliceerde deze visie dat wanneer er bij iemand sprake was van ernstig hersenletsel dit als een treurig gegeven moest worden geaccepteerd. Herstel was niet mogelijk aangezien hersenstructuren vastlagen en hersenzenuwen (neuronen) zich niet konden vernieuwen. Dat was toen. En dit is nu. Er is veel vooruitgang geboekt.

De kennis over hoe we vitaal oud kunnen worden neemt toe. Natuurlijk hebben we dit niet volledig in de hand maar we kunnen de kans erop wel vergroten. 

De Corona-crisis is uitdagend voor vrijwel iedereen en daarom bij uitstek een periode die vraagt om een groeimindset. Lees hieronder waarom.

Lees verder »