Hoe baan je je een weg in het oerwoud van de neurowetenschap?

Je verdiepen in de neurowetenschap kan interessant en nuttig zijn maar ook verwarrend. Hier zijn enkele gedachten over hoe je je een weg kunt banen in het oerwoud van de neurowetenschap. 

Naar aanleiding van mijn artikel Is neurowetenschap relevant voor coaches? kreeg ik vrij veel instemmende reacties. In het artikel bespreek ik in hoeverre neurowetenschap relevant is voor coaches en in hoeverre je van coaches kunt verwachten dat ze zich in de neurowetenschap verdiepen. Ik kwam tot de conclusie dat het voor coaches wellicht niet noodzakelijk is om zich te verdiepen in de neurowetenschap maar dat dit wel nuttig en interessant kan zijn. Het kan ervoor zorgen dat je beter kunt onderbouwen hoe je te werkt gaat en dat je scherper zicht kunnen op welke interventies in welke situaties kunnen werken. Eén van de mensen die per email reageerden op mijn artikel was het eens met mijn conclusies maar wees me erop dat het wel belangrijk is om de ontwikkelingen in de neurowetenschap met een gezonde dosis scepsis te volgen aangezien er, volgens hem, veel charlatans rondlopen en dat er veel onzin wordt geschreven over neurowetenschap.

 Trainingen Progressiegericht Werken 

Welke beweringen kun je vertrouwen en welke niet?

Met deze reactie was ik blij want hij bracht mij op een aantal vervolggedachten over hoe je als coach je weg kunt banen in het oerwoud van de neurowetenschap. Naar aanleiding van deze mailwisseling heb ik nagedacht over de vraag Hoe weet je of wat je leest over de neurowetenschap waar is of niet? Met andere worden: wat kun je vertrouwen en wat niet? Om te beginnen is het inderdaad zo dat er veel beweringen worden gedaan op het gebied van de neurowetenschap die eenvoudigweg niet waar zijn. Dat ze niet waar zijn voorkomt helaas niet dat ze steeds weer opduiken. Om een idee te krijgen over wat voor soort mythes ik het heb kun je eens kijken naar het weblog van Christian Jarrett dat geheel aan dit onderwerp gewijd is. Aandachtspunt 1 voor de gemotiveerde coach is: wapen je tegen achterhaalde beweringen die her en der verkondigd blijven worden.

Zijn er commerciële belangen?

Naast pure onzin die er verkondigd wordt is er echter ook nog een categorie van publicaties en beweringen waarvan wat lastiger uit te maken is hoe serieus je ze moet nemen. Ik heb het dan met name over onderzoekspublicaties die er gedegen uitzien maar waarover toch een schaduw van twijfel heen hangt omdat er een commercieel belang lijkt te bestaan bij de uitkomsten van het onderzoek. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar de positieve effecten van mindfulness meditatie. Er is veel onderzoek gedaan dat er gedegen uitziet en dat suggereert dat mindfulness meditatie allerlei voordelen oplevert (lees bijvoorbeeld dit). Tegelijk zijn er redenen om kritisch te blijven kijken naar deze onderzoeken, zeker wanneer de onderzoekers in kwestie een financieel belang hebben (of lijken te hebben) in de positieve uitkomsten van de onderzoeken. Psycholoog James Coyne verwoort dit probleem scherp als volgt: “A lot of the push for mindfulness is by enthusiasts trying to create demand for services and training.” (bron). Aandachtspunt 2 voor de coach is: als je iets leest over neurowetenschap, controleer dan wie de bewering doet en kijk of de persoon een commercieel belang heeft om de bewering te doen. Als dat zo is dan betekent dat niet per definitie dat de bewering onwaar is. Maar het geeft wel reden om nader onderzoek te doen en te kijken wat onafhankelijke onderzoekers over het betreffende onderwerp schrijven. (In dit artikel werp ik zelf een kritisch onderzoekende blik op mindfulness meditatie-onderzoek).

Verwacht geen simpele antwoorden

Verder is er nog het probleem dat er af en toe tegenstrijdige dingen worden geschreven over neurowetenschap. Op het ene moment kun je bijvoorbeeld lezen dat serotonine een cruciale rol speelt bij depressie. Op het andere moment lees je dat de rol van serotonine bij depressie geheel ter discussie staat. Dit fenomeen van ogenschijnlijk tegenstrijdige resultaten is inherent aan wetenschap. Zo gauw je je serieus gaat verdiepen in een complex onderwerp kom je erachter dat het onderwerp complexer is dan je dacht. Je komt ambiguïteiten en paradoxen tegen en ook komt je erachter dat er nog veel vragen onbeantwoord zijn. Wie zich gaat verdiepen in een complex onderwerp moet een tolerantie ontwikkelen voor het omgaan met dit soort onzekerheden. Alleen degenen die een complex onderwerp niet diepgaand gaan bestuderen kunnen er een simpele en overzichtelijke kijk op houden. Helaas voor hen (en ons) is deze kijk op het complexe onderwerp zeer waarschijnlijk onjuist (zie het Dunning-Kruger effect). Aandachtspunt voor de coach: als je in de neurowetenschap gaat verdiepen verwacht dan geen simpele antwoorden maar bereid je in plaats daarvan voor op een voortgaand proces van leren waarbij je veel momenten van verwarring kunt tegenkomen.

Blijf de ontwikkelingen volgen

Tenslotte is er nog de kwestie dat de neurowetenschap volop in ontwikkeling is. Toen ik in de jaren ’80 eerst enkele jaren geneeskunde en later de studie psychologie heb gedaan heb ik bijvoorbeeld niets geleerd over een onderwerp dat nu behoort tot de meest spraakmakende onderwerpen in de neurowetenschap, namelijk neuroplasticiteit. In feite heb ik een vrij statische kijk op het menselijk brein gedoceerd gekregen tijdens mijn studie. Inmiddels is er een behoorlijke verschuiving geweest in het denken over de ontwikkelbaarheid van het brein. Deze verschuiving is naar mijn indruk nog maar relatief kort aan de gang en ik verwacht dat hij nog een stuk verder zal gaan. Dit is een voorbeeld van hoe de serieuze wetenschap enkele decennia geleden een andere kijk op de hersenen weergaf dan nu het geval is. Aandachtspunt voor de coach: kijk niet alleen naar wat men op een bepaald moment zegt maar blijf de wetenschap volgen en let op de ontwikkelingen en trends die er zijn.

Conclusie

Deze dingen schrijf ik allemaal zeker niet om je te ontmoedigen om je te verdiepen in de neurowetenschap. In tegendeel. Wat is er leuker om je te blijven verdiepen in een complex onderwerp? Een sceptische houding is wat ik aanraad. Als je een artikel over neurowetenschap tegenkomt. Vraag je dan af waar hetgeen wat beweerd wordt precies op gebaseerd is. Lees meerdere auteurs over hetzelfde onderwerp en zoek actief naar kritische geluiden. Kijk naar de credentials en belangen van de auteur van het artikel dat je leest. Heeft de auteur mogelijk een commercieel belang bij de beweringen die hij doet? Dit betekent niet per se dat zijn beweringen niet juist zijn maar maakt het wel extra nuttig om tegengeluiden op te zoeken. En tenslotte: ga niet op zoek naar eenvoudige en definitieve antwoorden maar zie je eigen kennisontwikkeling als een proces van aanscherpen en bijstellen.

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (3)
  • Bruikbaar (2)