Exacte vakken hebben de naam de moeilijkste te zijn en dat is begrijpelijk. Maar psychologie is in bepaalde opzichten misschien wel moeilijker. 

De Basic Psychological Need Theory (BPNT) is één van de zes mini-theorieën waaruit de zelfdeterminatietheorie (ZDT) bestaat. In een nieuw artikel geven Maarten Vansteenkiste, Richard Ryan en  Bart Soenens een overzicht van de ontwikkelingen binnen de BPNT. Hier vat ik het artikel kort samen.

Lees verder »

We leven in een tijd van ingrijpende veranderingen en talloze onzekerheden. Recent zijn we als maatschappij wakker geschud door de dramatische mogelijkheden en bedreigingen die artificiële intelligentie (AI) met zich meebrengt. Deze ontwikkelingen gaan zo snel dat de vooruitzichten zijn dat AI het werk van vele mensen binnen afzienbare tijd zal kunnen overnemen. Welke mogelijkheden en kansen zullen er in de toekomst voor ons zijn? Dit is een essentiële vraag want kansen zijn cruciaal voor het nastreven van doelen, en zonder kansen is progressie onwaarschijnlijk.

Lees verder »

Is de behoefte aan nieuwheid en variatie een universele psychologische basisbehoefte? De belangrijkste theorie over motivatie is tegenwoordig de zelfdeterminatietheorie (zie o.a. Ryan & Deci, 2017). Deze onderscheidt drie universele psychologische basisbehoeften. Dit zijn de behoefte aan autonomie, aan competentie en aan verbondenheid. Vervulling van deze basisbehoeften hangt samen met welbevinden en functioneren. Frustratie van deze behoeften heeft allerlei negatieve consequenties. Deze basisbehoeften zijn universeel in de zin dat ze (kort gezegd) van toepassing zijn ongeacht context, cultuur en leeftijd. Enkele jaren geleden werd geopperd dat de behoefte aan noviteit (nieuwheid/variatie) ook een universele psychologische basisbehoefte zou kunnen zijn (zie o.a. van González-Cutre et al., (2016). Nu is er nieuw onderzoek (Bagheri & Milyavskaya, 2019) dat wat extra aanwijzingen biedt dat de behoefte aan nieuwheid/variatie inderdaad weleens een basisbehoefte zou kunnen zijn.

Lees verder »

Graag wil ik twee begrippen introduceren: niveaudenken en progressiedenken. Hieronder leg ik uit wat ik bedoel met die twee termen en pleit ik voor het leggen van minder nadruk op niveaudenken en meer nadruk op progressiedenken.

Lees verder »

In dit artikel beschrijf ik onderzoek van Pulfrey, Vansteenkiste & Michou (2019) over hoe verschillende soorten doelen samenhangen met onze neiging tot sjoemelen. Hun onderzoek geeft inzicht in hoe we de kans op sjoemelen kunnen verkleinen.

Lees verder »

Het woord waarden verwijst naar wat we belangrijk vinden in het leven en wat we denken dat goed en slecht is. Waarden zijn belangrijk omdat ze een sterke invloed op onze oordelen, keuzes en gedragingen hebben. Onderzoek uit de zelfdeterminatie laat zien dat wanneer we activiteiten verrichten die in overeenstemming zijn met onze waarden, we ons beter voelen en beter functioneren. Maar wat voor waarden kunnen we zoal hebben? In dit artikel beschrijf ik kenmerken van waarden en leg ik Shalom Schwartz’ Theorie van fundamentele menselijke waarden uit. Vervolgens beschrijf ik welke waarden wijze mensen vooral hebben en welke zij vooral niet hebben. Als je wijzer wilt worden, kun je hier misschien inspiratie uit opdoen.

Lees verder »

De afgelopen jaren is er een controverse geweest over de waarde en de geldigheid van sociaal psychologische onderzoeksbevindingen. Deze discussie heeft zich vooral toegespitst op resultaten van onderzoeken over het fenomeen sociale priming. Bij priming worden bepaalde delen van het brein door kortdurende en subtiele triggers geactiveerd vlak voordat we een bepaalde taak uitvoeren. Dit proces, dat kort duurt en onbewust verloopt, zorgt ervoor dat we gevoeliger worden voor een bepaald soort informatie en heeft invloed op hoe we ons voelen, gedragen en hoe we presteren.

Lees verder »

Dit fragment is overgenomen uit het boek De Ontwikkeling van Wijsheid.

Gedurende het overgrote deel van de menselijke geschiedenis was progressie over generaties heen niet of nauwelijks aanwezig. Vele duizenden generaties lang was het niet zo dat opeenvolgende generaties steeds iets gezonder en welvarender werden. In sommige periodes ging het wat beter, in andere periodes wat slechter, vaak veel slechter. Een eerste grote doorbraak vond zo’n 12.000 jaar geleden plaats: de landbouwrevolutie. Deze vormde de basis voor de eerste menselijke nederzettingen en staten. Pas veel later, vanaf halverwege de 16e eeuw, vond in Europa een volgende doorbraak plaats: de wetenschappelijke revolutie. In deze periode vond een enorme verschuiving plaats in het denken over onszelf, de wereld en onze plek daarin en over wat we weten over hoe we dingen te weten kunnen komen.

Lees verder »

Is het volgen van het journaal en actualiteitenprogramma’s op radio en televisie een garantie dat je goed op de hoogte blijft van de toestand in het wereld? Nee. Deze informatiebronnen geven een systematisch vertekend beeld van hoe het ervoor staat in de wereld. Dat komt in belangrijke mate niet doordat de makers van deze programma’s opzettelijk misleiden maar door andere factoren. Hier zijn 4 redenen waarom de realiteit anders is dan je zou denken op basis van journaals en actualiteitenprogramma’s.

Lees verder »

Wat waarderen we meer in de prestaties van anderen: hard werken of talent? En wat maakt het eigenlijk uit hoe we deze vraag beantwoorden?

De talentbias in muziek

Onderzoekers Tsay & Banaji (2011) vonden bewijs voor wat zij noemden een naturalness bias wat ik hier maar vertaal als talentbias. De talentbias betekent dat we een voorkeur hebben voor mensen die we zien als natuurlijk getalenteerd boven mensen die we zien als harde werkers, zwoegers. Hoewel expertmusici verklaarden dat ze hard werk belangrijker vonden dan talent bleek dat ze onbewust toch de voorkeur gaven aan talen. Tsay & Banaji demonstreerden dit door meer dan 100 professioneel getrainde musici twee profielen te laten lezen van twee professionele musici met daarbij een muziekopname om naar te luisteren van deze twee musici.

Lees verder »

In deel 1 en deel 2 van mijn bespreking van het boek Noise: A Flaw in Human Judgment heb je kunnen lezen dat overal waar mensen oordelen vormen en beslissingen nemen, sprake is van noise, willekeurige ongewenste variatie in oordelen. Bij allerlei oordelen over en beslissingen over mensen vergroot noise de kans op foute beslissingen. De hoeveelheid noise is vaak aanzienlijk en veel groter dan we ons realiseren. De schade kan aanzienlijk zijn: denk aan fouten in personeelsselectie, foute rechterlijke beslissingen, verkeerde diagnoses of grove investeringsfouten. Het is belangrijk om maatregelen te nemen om noise te beperken. Hieronder kun je daar meer over lezen.

Lees verder »

Don A. Moore, hoogleraar psychologie aan de University of California, heeft een boek geschreven met de titel Perfectly Confident, How to calibrate your decisions wisely. Het boek gaat over de vraag in welke mate het goed is om veel vertrouwen te hebben in je eigen kunnen en in een goede afloop van de dingen die je onderneemt. Velen denken dat een groot zelfvertrouwen kan helpen om goed te presteren en misschien wel een voorwaarde is voor goed presteren.

Maar Moore laat zien dat een groot zelfvertrouwen dat niet geworteld is de realiteit meer kwaad dan goed doet. Zelfoverschatting lijkt meer kwaad dan goed te doen vooral bij activiteiten die vragen om inspanning en competentie. Maar zelfoverschatting komt ook veel voor. Hoe kunnen we onszelf ertegen beschermen?Lees verder »

Wat is de intelligente houding? Psychologen houden zich al meer dan 100 jaar bezig met het meten van intelligentie. Intelligentiemetingen worden al jaren op grote schaal gebruikt voor toelating tot opleidingen en selectiebeslissingen. In een nieuw artikel pleit Robert Sternberg (2022) voor een bredere kijk op intelligentie. Ik bespreek enkele hoofdpunten uit het interessante artikel.

Lees verder »

In het weekend kreeg ik een email van iemand die me schreef dat hij een boek gelezen had over de oorlog in Joegoslavië. Hij was geraakt door de vreselijke wreedheden die mensen elkaar daar hadden aangedaan en schreef dat hij dacht dat de verklaring voor de wreedheden was dat mensen nu eenmaal continu zoeken naar manieren om elkaar te domineren. Zijn vraag aan mij was: hoe moeten we, gegeven dat mensen zich vaak slecht gedragen, zelfs wanneer het goed met ze gaat, organisaties zo inrichten dat we deze slechtheid kunnen minimaliseren? In eerste instantie reageerde ik vrij kort op zijn vraag: