Onderwijsfilosofie Maarten Van Rossem ontkracht: Competitie en cijfers zijn niet de sleutel tot succes

Maarten van Rossem zegt vaak verstandige dingen maar sloeg gisteren de plank mis toen hij zijn onderwijsfilosofie uiteenzette. In het TV programma De Slimste Mens kwam gisteren de vraag naar voren: “De Masteropleiding Geneeskunde aan een Nederlandse universiteit doet niet meer aan rapportcijfers. Je kunt er niet meer cum laude afstuderen. Het doel is minder prestatiegericht, meer leergericht onderwijs. Op welke universiteit is dat?”

Maarten van Rossem: we moeten studenten belonen via cijfers

Het antwoord is: de VU. Vervolgens vroeg de presentator Philip Freriks aan jurylid Maarten van Rossem: “Maarten, vind jij dit een goed idee?”, waarop deze antwoordde:

“Nee, helemaal niet. Ik vind sowieso de Nederlandse studenten weinig competitief ingesteld, zelfs vaak op het lamlendige af. En ik vind het aardig als mensen zoveel mogelijk hun best doen en dat kan gestimuleerd worden door een systeem met cijfers of door mensen cum laude te laten afstuderen. Eén van de dingen die in Amerika toch opvallend is, is dat Amerikaanse studenten vaak veel competitiever zijn. Dus ik ben erg voor dat je beloond wordt voor het feit dat je goed je best doet.”

Maarten van Rossem slaat de plank mis

Van Rossem is historicus maar wordt in De Slimste Mens opgevoerd als alwetende expert. Deze rol vult hij gretig in. Hij geeft regelmatig uitleg over de meest uiteenlopende onderwerpen, ook buiten zijn vakgebied. Voor zover ik dat enigszins kan beoordelen doet hij dat vaak tamelijk goed. Wikipedia zal in zijn voorbereiding vaak een nuttige rol in spelen, denk ik zo. Maar in zijn bewering over cijfers, competitiviteit en de aanduiding cum laude past hij een achterhaalde vorm van intuïtieve psychologie toe en slaat hij de plank mis.

Van Rossems misplaatst vertrouwen in competitie en belonen

Van Rossem baseert zijn redenering op twee achterhaalde manieren van denken:

1. Misplaatst vertrouwen in competitie: in zijn uitleg stelt Van Rossem “je best doen” gelijk aan “competitief zijn”. Maar competitief betekent: vechten om beter te zijn dan de ander. En Van Rossems vertrouwen in competitie in de onderwijscontext is misplaatst. Door onderwijs te beschouwen als een wedstrijd vergroot je druk, verminder je samenwerking en ondermijn je een goede kwaliteit van motivatie (lees meer);
2. Misplaatst vertrouwen in belonen en cijfers: Van Rossem stelt dat belonen via cijfers een goede manier is om studenten zover te krijgen dat ze hun best doen. Maar dit is niet waar. Belonen om te motiveren werkt vaak averechts. Het kan gecontroleerde motivatie in de hand werken (lees meer). Het benadrukken van cijfers in onderwijs kan de intrinsieke en geïnternaliseerde motivatie verminderen (lees meer).

Hoe zit het wel? Minder competitie, meer competentie!

Ik zou de volgende dingen willen inbrengen tegen Van Rossems bewering:

1. Amerikaans onderwijs is geen lichtend voorbeeld: het is een misvatting dat de focus op belonen en competitiviteit in het Amerikaanse systeem goed werkt. Het is waar dat er in Amerika enkele topuniversiteiten zijn maar de kwaliteit van het Amerikaanse onderwijs in brede zin (ook van de meeste Amerikaanse universiteiten) is veel lager dan die van het Nederlandse onderwijs (lees meer).
2. Focus op leerdoelen is goed: door leerdoelen te accentueren in plaats van cijfers (en aanduidingen als cum laude) hebben we de kans dat studenten zich beter kunnen concentreren op het proces van leren waardoor ze diepgaander leren en ook betere prestaties leveren.
3. Minder competitie, meer competentie: door de opleiding minder te laten draaien om competitie zullen studenten waarschijnlijk minder concurrentiedruk ervaren waardoor ze meer zullen samenwerken en elkaar meer zullen helpen. Door minder competitie te creëren kunnen studenten meer competentie ontwikkelen.
4. Autonomie-ondersteuning en bieden van structuur werkt: studenten doen goed hun best als ze het belang zien van waar ze mee bezig zijn en als ze interessant vinden wat ze doen. In dit artikel kun je lezen hoe het bieden van autonomie-ondersteuning en structuur zowel voor studenten als docenten goed werkt. Het stimuleert een goede kwaliteit van onderwijs en daardoor inzet, volharding en goede leerprestaties.