Leren of etaleren, waar ben je op gericht?

Ieder van ons heeft doelen. Maar het type doelen dat we hebben kan nog verschillen van persoon tot persoon en van moment tot moment. En wat voor doelen we stellen kan weer sterk uiteenlopende effecten hebben op hoe we ons voelen en op hoe we functioneren.

Leren of etaleren?

Een belangrijk onderscheid is het onderscheid tussen leerdoelen en een ego-georiënteerde prestatiedoelen (lees meer). Leerdoelen zijn geformuleerd in termen van aan te leren kennis en vaardigheden. Het zijn bij uitstek progressiegerichte doelen aangezien ze gaan over waar je beter in wilt worden en/of vooruit in wilt komen.

Ego-georiënteerde prestatiedoelen gaan over het tonen van je vermogens in vergelijking met anderen, zoals het hoogste cijfer van de klas willen halen. Wanneer we kiezen voor ego-georiënteerde prestatiedoelen zijn we, met andere woorden, gericht op het etaleren van hoe goed we zijn. Het zijn etaleerdoelen.

Mindset en doelen

Onderzoek van Carol Dweck en haar collega’s (zie o.a. Dweck & Legget, 1988) heeft laten zien dat als we een statische mindset hebben met betrekking tot een bepaalde activiteit we meer geneigd zijn om etaleerdoelen te kiezen. In een groeimindset neigen we meer naar leerdoelen.

Leerdoelen vaak wijzer dan etaleerdoelen

Wat zijn nu de verschillende effecten van leerdoelen en etaleerdoelen? In veel situaties zijn leerdoelen de wijzere keuze. Prestaties zijn natuurlijk belangrijk zowel in opleidingen als in werk. Maar dit betekent niet dat prestatiedoelen de voorkeur zouden moeten krijgen. Leerdoelen leiden namelijk niet alleen tot leren maar in veel omstandigheden ook tot betere prestaties (lees meer).

Etaleerdoelen hebben keerzijden

Het zou te kort door de bocht zijn om te zeggen dat etaleerdoelen nooit werken. Onderzoeker Heidi Grant schrijft: “Studenten met prestatiedoelen krijgen vaak de hoogste cijfers op hun vakken; medewerkers met prestatiedoelen zijn vaak het meest productief. Maar prestatiedoelen zijn een tweesnijdend zwaard – die relatie met zelfwaardering die ze zo motiverend maakt is ook wat hen minder adaptief maakt wanneer omstandigheden uitdagender worden.”

In een interview dat ik haar afnam voegde ze toe: “Onderzoek laat zien dat kinderen die hun doelen zien in termen van beter worden de lesstof leuker en interessanter vinden en deze dieper verwerken. Ze zijn minder vatbaar voor angst en depressie dan hun wees-goed leeftijdsgenootjes. Ze zijn gemotiveerder, houden langer vol als het moeilijker wordt en de kans is veel groter dat deze kinderen over de lange termijn beter worden.”

Nog twee aanvullingen. De eerste is dat leerdoelen vaak vooral superieur zijn in situaties waarin we ons de voor de taak benodigde kennis en vaardigheden nog (deels) eigen moet maken (zie hier). In deze snel veranderende wereld is dat geen uitzondering maar de norm. De tweede aanvulling: recent onderzoek laat  nog eens zien dat etaleerdoelen de kans op onethisch handelen vergroten.

Kun je de oriëntatie van een ander beoordelen?

Soms is het gemakkelijk te herkennen of iemand vooral gericht is op leren of op etaleren door hoe de persoon zelf spreekt. Ik herinner me hoe Epke Zonderland in een TV-uitzending reageerde nadat zijn gouden medaille-prestatie op de Olympische spelen werd getoond. Het was er één in de trant van: “Ik zie toch een paar dingetjes die beter zouden kunnen.” Dit verklapt een leeroriëntatie. Een sporter die zichzelf afficheert als GOAT (“greatest of all time”) daarentegen doet vermoeden juist veel bezig te zijn met etaleren.

Maar louter uit het feit dat iemand fantastische prestaties levert, kun je niet afleiden wat de oriëntatie van die persoon is. Gerichtheid op leerdoelen kan namelijk leiden tot een fantastische bekwaamheid. We moeten altijd voorzichtig zijn met het invullen van hoe andere personen denken. In het algemeen kunnen we namelijk veel minder goed door mensen heen kijken dan we denken (lees meer).

We kunnen zelf kiezen om te leren

Het is verstandig om zelf na te denken over onze oriëntatie. Willen we in een bepaalde situatie of met betrekking tot een bepaalde activiteit vooral gericht zijn op leren of vooral op etaleren? Ieder van ons heeft wel een mate van egogerichtheid en die kan afhankelijk van de situatie soms wat meer opspelen. Misschien voelen we allemaal wel eens de neiging om te laten zien hoe goed we zijn en om anderen af te troeven.

Maar we kunnen ook allemaal in zekere mate zelf sturing geven aan waar we ons op richten. We kunnen onze egogerichtheid allemaal in zekere mate leren in bedwang te houden of te overstijgen. Het kiezen voor een leeroriëntatie werkt vaak beter voor onszelf en voor anderen.

Anderen helpen kiezen voor leerdoelen

Minstens even belangrijk: we kunnen anderen helpen om te kiezen voor leerdoelen. Dit kunnen we doen in onze opvoeding, in onderwijs en in werk. Verschillende dingen kunnen helpen om dat voor elkaar te krijgen. Dit zou kunnen beginnen met het stimuleren van een groeimindset (versus een statische mindset). Ook zou je hier-en-nu resultaten kunnen relativeren en focussen op het proces van leren in je gesprekken met anderen. Verder zou je kunnen ophouden met het frequent vergelijken van prestaties van individuen en het aanwakkeren van onderlinge concurrentie. En je kunt een leergierige cultuur scheppen in je gezin, school en werk. Hier zijn enkele suggesties voor hoe je dat kunt doen in werk.