Het probleem als begin van progressie

Binnen progressiegericht werken is een probleem vaak het begin van progressie. Zowel individuele gesprekken als in teamsessies beginnen vaak met het bespreken van problemen, dingen die niet goed lopen of dingen die verkeerd hebben uitgepakt. Het hebben van problemen is natuurlijk vervelend en kan onvrede, frustratie of zelfs een gevoel van machteloosheid opleveren.

Voorbij het probleem naar progressie

Progressiegericht werken kun je zien als een verzameling van denkwijzen en gesprekstechnieken die bruikbaar zijn in het gaan van probleem naar progressie. Technieken om voorbij het probleem in de richting van progressie te komen, zijn het onderkennen van het probleem, het definiëren van de gewenste situatie, het in kaart brengen van wat er al goed gaat/bereikt is, het analyseren van eerdere successen en het bedenken van een stapje vooruit. Je herkent hierin de structuur van de 7 stappenaanpak.

Onderkennen van het probleem

Het onderkennen van het probleem vormt een essentiële en soms onderschatte stap. Het kan misschien niet zo prettig voelen om over een probleem te praten maar het is verstandig dit wel te doen. Door dit te doen kun je duidelijk krijgen waar de progressiebehoefte precies ligt. Wat wil de persoon (of personen) met wie je praat precies veranderen en waartoe? Door hier aandachtig over te praten krijg je samen een goed idee over in welk gebied/ welke situatie de progressie moet komen te liggen. Je bakent het onderwerp af.

Energie voor progressie

Het rustig bespreken van wat het probleem is en hoe het een probleem vormt voor de persoon helpt om te zien waar de energie voor progressie van de persoon ligt. De frustratie of onvrede die de persoon voelt kun je namelijk zo zien: als energie voor progressie.

Gewenste situatie

Als je dit gedaan hebt, kun je de gewenste situatie definiëren wat er op neer komt dat je de persoon uitnodigt te visualiseren hoe die situatie eruit moet komen te zien. Wat gaat er dan beter? En wat doet de persoon dan beter? En hoe helpt dat? Door deze vragen te beantwoorden kan de persoon gaan zien waar hij zijn of haar energie voor progressie op kan richten.

Het zicht krijgen op deze richting werkt vaak al opluchtend. Als je wel een probleem hebt maar niet weet wat je wilt bereiken, kun je het gevoel hebben gevangen in de min te zitten. Als je zicht krijgt op hoe je gewenste situatie er uitziet, begin je het gevoel te krijgen dat een weg vooruit mogelijk is.

Platform en eerder succes

Twee overige krachtige technieken zijn de platformvraag en de eerdere successen vraag.

• Bij de platformvraag kijk je naar waar de persoon al staat op weg naar de gewenste situatie. Wat heeft hij of zij al bereikt? Wat gaat er al goed?
• Bij de eerdere successenvraag analyseer je samen een situatie uit het verleden die al leek op de gewenste situatie. Het beantwoorden van deze twee vragen versterkt het competentiegevoel en het optimisme van de persoon en levert vaak bruikbare ideeën voor stapjes vooruit op.

Problem talk

Sommige professionals zijn huiverig om over problemen te praten. Ze noemen dat problem talk en ze vrezen dat het praten over problemen alleen maar tot meer problemen leidt. Maar dit laatste kan vooral gebeuren in twee soorten omstandigheden.

• De eerste is wanneer de professional degene is die als eerste problemen benoemt in plaats van de cliënt. Dit kan leiden tot probleeminductie. Dit wil zeggen dat de cliënt zelf niet het gevoel had dat hij of zij een probleem had maar na het gesprek met de professional wel. Wij pleiten ervoor om hiervoor uit te kijken. In het algemeen sluiten we aan bij het referentiekader van de cliënt en dringen geen problemen op.
• De tweede omstandigheid is wanneer we in het praten over problemen gaan graven naar oorzaken of zoeken naar schuldigen. Het zoeken naar oorzaken kan averechts werken omdat er vaak geen duidelijke of definitieve oorzaken te vinden zijn. Bij iedere ‘oorzaak’ kun je namelijk blijven vragen: hoe komt het dat die oorzaak er was? Het gevaar bestaat dat je in een moeras komt en dieper wegzinkt in het probleem.

Het zoeken naar schuldigen kan ook averechts werken omdat het mensen defensief kan maken. Het kan hen namelijk begrijpelijk bevreesd maken dat zij straks als schuldige aangewezen gaan worden. Het kan ervoor zorgen dat mensen naar elkaar gaan wijzen in plaats van naar oplossingen.

Probleem als begin van progressie

Probleemonderkenning is een nuttige vorm van problemtalk. Het is vaak een goed begin om dingen beter te gaan maken.

Het probleem kan het begin van progressie zijn.