Het is belangrijk om effectieve manieren te vinden om cognitief extra ontwikkelde of begaafde leerlingen te motiveren. Veel onderzoeken laten namelijk zien dat motivatieproblemen vaak de reden zijn dat deze leerlingen minder goed presteren dan ze zouden kunnen. Ook zijn er aanwijzingen dat deze leerlingen meer problemen hebben met schoolmotivatie dan andere. Dit kan komen doordat het onderwijs niet goed aansluit bij de behoeften van deze leerlingen, wat hun schoolmotivatie kan verminderen. Recent onderzoek van een groep onderzoekers uit België, belicht deze uitdaging vanuit het perspectief van het motiveren van cognitief begaafde leerlingen (Sypré et al., 2023).

Onderzoeksdoelstellingen en conceptueel kader

Het onderzoek richtte zich op het onderzoeken van vier onderwijsstijlen, namelijk autonomie-ondersteuning, structuur, controle en chaos. Deze stijlen zijn gebaseerd op onderzoek van Aelterman et al. (2019). De onderstaande figuur toont het model dat centraal stond in dat onderzoek:

Eerder onderzoek heeft laten zien dat de eerste twee stijlen (autonomie-ondersteuning en bieden van structuur) doorgaans motiverend zijn, terwijl de laatste twee (controle en chaos) vaak leiden tot demotivatie. De onderstaande figuur toont de samenhang die Aelterman et al. vonden tussen docentkwaliteit en motivatiestijlen.

Het doel van het huidige onderzoek was zicht te krijgen op de vraag of leraren hun onderwijsstijl aanpassen aan de cognitieve vaardigheden van de leerling en welke factoren deze aanpassingen mogelijk beïnvloeden.

Online studie

Aan de studie namen 122 docenten uit Vlaanderen deel. Ze vulden een online enquête in waarin ze hun daadwerkelijke onderwijspraktijken en hun overtuigingen over de effectiviteit van deze praktijken beoordeelden. Daarbij werden hun ervaring met begaafdheidsonderwijs, hun misvattingen over begaafdheid en hun mindset over intelligentie gemeten. De resultaten van de enquête werden geanalyseerd met behulp van interne consistentieschattingen, beschrijvende statistieken, Pearson-correlaties en hiërarchische lineaire gemengde modellering.

Resultaten van de studie

Uit de resultaten bleek dat leraren hun onderwijsstijl aanpassen op basis van de cognitieve vaardigheden van hun leerlingen:

• Ze gebruikten vaker een autonomie-ondersteunende stijl bij cognitief begaafde leerlingen en gaven aan chaotischer te zijn. Bij reguliere leerlingen daarentegen maakten ze meer gebruik van structuur en controle. Verder viel op dat vrouwelijke docenten minder gebruik maakten van de chaotische motivatiestijl.
• Daarnaast had mindset van leraren een belangrijke invloed op hun motivatiestijl. Ongeacht de begaafdheidsstatus van de leerlingen hing een statische mindset van de docent positief samen met het gebruik van een controlerende en chaotische stijl.

Discussie

Dit onderzoek biedt geen definitieve antwoorden op de vraag waarom cognitief begaafde leerlingen vaak onderpresteren en motivatieproblemen hebben. Maar wellicht kunnen we er de volgende hints uit halen (de ene hint gaat specifiek over cognitief begaafde leerlingen, de andere over alle leerlingen):

1. Bij cognitief begaafde studenten zou de motivatiestijl van structuur bieden meer gebruikt mogen worden (en de chaotische stijl minder)
2. In het algemeen valt aan te bevelen dat leraren een groeimindset ontwikkelen. Dit lijkt de kans te vergroten op het gebruiken van effectieve motivatiestijlen (bieden van autonomie en structuur)