Omdat overtuigingen zoveel invloed hebben in ons leven is het belangrijk om onze overtuigingen goed te evalueren en blijven ontwikkelen. Overtuigingen zijn veranderbaar. We kunnen erachter komen dat een denkbeeld dat we vroeger hadden onjuist is of belemmerend werkt in ons leven. Maar het veranderen van onze overtuigingen is niet altijd gemakkelijk. Dat komt doordat we als mensen een paar obstakels hebben die het ontwikkelen van onze overtuigingen kunnen bemoeilijken. Ik wil er vier belangrijke noemen.

Confirmation bias

De eerste is confirmation bias. Confirmation bias (Nickerson, 1998) vindt onbewust plaats en bevat drie aspecten. Het eerste aspect is dat we sterk geneigd zijn om op zoek gaan naar informatie die onze al bestaande denkbeelden bevestigt en niet of nauwelijks naar informatie die onze overtuigingen ontkracht. Het tweede aspect is dat we informatie die op ons afkomt geneigd zijn vertekend te interpreteren. We zijn namelijk geneigd er een bevestiging van onze denkbeelden in te zien. Het derde aspect is dat we informatie die onze denkbeelden bevestigt gemakkelijker kunnen onthouden.

Selffulfilling prophecies

Een tweede reden waarom het vaak lastig is om onze overtuigingen te veranderen, is doordat deze overtuigingen de breedte van onze toekomstige ervaring inperken. Als we bijvoorbeeld geloven dat een bepaald soort mensen niet te vertrouwen is, stellen we ons misschien terughoudend of zelfs vijandig jegens hen op. Dit gedrag van ons kan in hen een defensieve of vijandige reactie oproepen. Vervolgens kunnen wij verontwaardigd concluderen dat we het bij het rechte eind hadden: “Ze deugen niet!” Op deze manier was onze overtuiging een zelfvervullende voorspelling zonder we ons dit realiseren (lees meer).

Zelf-labeling

Een derde factor die ons kan belemmeren om onze overtuigingen realistischer te maken, heeft te maken met het feit dat we ons soms sterk identificeren met onze overtuigingen. Als we onszelf labelen naar onze overtuigingen (“Ik ben nou eenmaal een rasconservatief”) wordt het moeilijker om onze overtuigingen te veranderen. Het wordt min of meer een erekwestie wanneer je overtuigingen gaan samenvallen met de kern van wie jij bent. Als je overtuiging namelijk niet blijkt te deugen, deug jij dan zelf nog wel? (lees meer)

Sociale druk

In het verlengde hiervan ligt de vierde belemmerende factor: sociale druk. Wanneer groepen stellen dat een bepaalde overtuiging onlosmakelijk verbonden is aan de groep, is een groot obstakel gecreëerd voor individuen die tot die groep behoren om de overtuiging te veranderen of los te laten. Als jij de betreffende overtuiging afwijst, loop je het risico niet langer als lid van de groep te worden gezien. Op deze manier kunnen groepen individuen gevangen houden in hun oude denkbeelden ook al zijn die achterhaald.

Lees ook: 

• Onze rebellie tegen onze genen
• Het loslaten van irrationele overtuigingen
• 3 Soorten schade door irrationele overtuigingen
• De psychologie van overtuigingen, waarom overtuigingen veranderen lastig maar belangrijk is