Wanneer is het backfire-effect relevant?

Mensen kunnen vaak vasthouden aan onjuiste ideeën, zelfs wanneer er feitelijke informatie in overvloed beschikbaar is die de onjuistheid van die ideeën laat zien. Er zijn vele redenen waarom dit zo kan zijn (zie hier). In bepaalde omstandigheden kan het zelfs zo zijn dat mensen die geconfronteerde worden met informatie die de onjuistheid van hun denkbeelden aantoont, nog sterker gaan geloven in deze denkbeelden. Dit effect heet het backfire-effect. Het in een studie van Byhan & Reifler (2010) voor het eerst gedemonstreerd. Als het backfire-effect inderdaad bestaat en vaak voorkomt, zouden we uiterst voorzichtig moeten omgaan met het corrigeren van andermans onjuiste denkbeelden. Voordat je het weet gaan ze er immers nog sterker in geloven. Nu is er een nieuw onderzoek gedaan (Wood & Porter, 2016) waarin het backfire-effect is onderzocht. 

Het onderzoek

Wood & Porter stelden meer dan 10.000 proefpersonen in 5 experimenten bloot aan 52 onderwerpen waarin het backfire-effect zou kunnen optreden. In al deze experimenten werd het backfire-effect niet aangetroffen. Bij alle onderwerpen en in alle experimenten leidde de correctie van onjuiste denkbeelden ertoe dat mensen hun denkbeelden aanpasten in de richting van de juiste informatie. De onderzoekers concluderen dat het backfire-effect blijkbaar veel minder vaak voorkomt dan eerder onderzoek suggereerde.

Discussie

We moeten blijkbaar niet te snel denken dat het aanreiken van corrigerende informatie per definitie leidt tot een backfire-effect. Wel denk ik dat het nuttig is om dit verschijnsel ook nog eens op een andere manier te onderzoeken. Wood & Porter onderzochten de reacties van proefpersonen in relatief veilige en anonieme omstandigheden. De kans op gezichtsverlies was in deze omstandigheden minimaal. Wat gebeurt er in omstandigheden waarin mensen in een gesprek worden geconfronteerd met informatie die de onjuistheid van hun denkbeelden aantoont? In deze omstandigheden kan ik me voorstellen dat mensen veel defensiever reageren, zeker wanneer er ook nog omstanders bijzijn. Wellicht treedt het backfire-effect in dit soort omstandigheden veel sneller op.