Wat is de essentie van leiderschap? Is de leider de persoon die de scherpste inzichten heeft en dus altijd weet welke beslissingen de beste zijn? Is de leider de persoon die daarom dus simpelweg kan bepalen wat anderen moeten doen? In een ver verleden zag leiderschap ongeveer op deze manier en sommigen geloven er nog steeds in. Maar het is een achterhaald model. De wetenschap van wijsheid komt met een realistischer model.
Modern leiderschap
De omgeving waarin leiders hun werk doen is vandaag de dag nog veel complexer dan dat vroeger was en de rol van leidinggevenden is daarom uitdagend. De interne dynamiek in organisaties is groot. Als leider krijg je te maken met medewerkers en collega’s die allerlei verschillende meningen, interpretaties, belangen en ideeën hebben.
Daarnaast is de externe omgeving waarin de organisatie moet opereren heel veranderlijk, complex en onvoorspelbaar. Van geen mens kan verwacht worden alles te kunnen overzien en altijd gelijk te kunnen hebben. Daarnaast past in onze moderne tijd dat leiders rekening houden met wat anderen vinden en willen en niet autoritair bepalen wat anderen moeten doen. Er is dus behoefte aan een modernere en realistischere kijk op leiderschap. De wetenschap van wijsheid biedt aanknopingspunten voor hoe dat leiderschap eruit kan zien.
Wat is wijsheid?
Onder leiding van Igor Grossman bevroeg een groep wijsheidswetenschappers in 2019 experts van over de hele wereld wat zij verstonden onder wijsheid (lees meer). Uit dit onderzoek kwam naar voren dat wijsheid bestaat uit een combinatie van metacognitieve vaardigheden en moraliteit.
Metacognitieve vaardigheden kun je zien als een kistje met goede gereedschappen, geschikt voor het oplossen van slecht-gestructureerde problemen (lees hier wat hiermee bedoeld wordt). De morele basis zorgt ervoor dat die gereedschappen op de goede manier en voor goede doelen worden gebruikt.
Modern leiderschap is wijs leiderschap
In de onderstaande tabel (bron: De Ontwikkeling van Wijsheid) vertaal ik het gemeenschappelijk model van wijsheid naar leiderschap.
I. Morele basis: |
|
| 1. Evenwicht tussen eigen belangen en andere belangen | Wijze leiders zijn gericht op het algemeen belang, het dienen van de belangen van alle leden van de groep, de organisatie of het land. |
| 2. Streven naar waarheid (versus oneerlijkheid) | Wijze leiders baseren zich op feiten en informeren op een eerlijke wijze. |
| 3. Oriëntatie op gedeelde menselijkheid (versus wij-zij denken) | Wijze leiders zijn gericht op samenwerking met externe partijen en hebben oog voor de belangen van deze externe partijen. |
II. Excellentie in sociaal-cognitieve verwerking: |
|
| 1. Context-aanpassingsvermogen (bijv. praktisch of pragmatisch redeneren, optimalisatie van gedrag naar het bereiken van bepaalde resultaten) | Wijze leiders staat open voor compromissen. Zij mikken op optimale oplossingen en realiseren zich dat ideale oplossingen niet bestaan. Ze stemmen hun gedrag en aanpak af op waar de situatie om vraagt. |
| 2. Perspectivisme (bijv. overwegen van diverse perspectieven, vooruitziende blik en langetermijndenken) | Wijze leiders staan open voor verschillende manieren van denken. Ze doen hun best om het perspectief van anderen te begrijpen. Anderen krijgen de gelegenheid om hun zorgen te uiten en problemen te benoemen en ook om te zeggen waar zij voor pleiten. Wijze leiders zoeken naar een goede balans tussen kortetermijnbelangen en langetermijnbelangen. |
| 3. Dialectisch en reflectief denken (bijv. balanceren en integreren van standpunten, respecteren van tegenstellingen) | Wijze leiders streven naar het overbruggen van verschillende perspectieven. Ze doen dit door te zoeken naar gemeenschappelijkheid in perspectieven en belangen en door te zoeken naar oplossingen die zo veel mogelijk recht doen aan de perspectieven en belangen. |
| 4. Epistemische nederigheid (bijvoorbeeld onbevooroordeeld/ nauwkeurig denken, door illusies heen kijken, je eigen beperkingen begrijpen) | Wijze leiders begrijpen en accepteren het feit dat hun eigen kennis en kunde per definitief beperkt is. Dit betekent dat ze zich realiseren dat er veel is dat ze niet weten en dat wat zij denken niet per definitie juist is. Intellectueel bescheiden leiders luisteren goed, verzamelen informatie, toetsen of ze dingen goed hebben begrepen en of ze misschien niet dingen over het hoofd hebben gezien. Ze zijn zorgvuldig in het vormen van hun mening. |
Lees meer in De Ontwikkeling van Wijsheid
0 reacties