De waarde van alles (Mariana Mazzucato)

 

Progressie kun je zien als het vooruitkomen in wat waardevol is ofwel in het creëren van waarde. Maar wat is waarde precies en wie schept het? Hierover gaat een spraakmakend nieuw boek van UCL econoom Mariana Mazzucato: The Value of Everything.

Trainingen Progressiegericht Werken

Wie zijn productief en wie niet?

Mazzucato stelt dat verwarring over de vraag wat waarde is en wie het schept ten grondslag ligt aan veel van de financiële en economische problemen waar we mee te maken hebben. In het huidige kapitalisme wordt het onttrekken van waarde volgens haar vaak meer beloond dat het scheppen van waarde. Dit heeft te maken met het feit dat we ons niet meer afvragen wat waarde feitelijk is. Mazzucato legt uit dat binnen ons huidige economische systeem waarde gelijkgesteld wordt aan alles waar een prijs voor betaald wordt en dat dit leidt tot perverse praktijken.

De geschiedenis van het denken over waardecreatie

In haar boek schetst zij eerst de geschiedenis van het denken over waardecreatie sinds de 17e eeuw. Ze behandelt het mercantilisme, de fysiocraten, de klassieke economen en de neoklassieke economen. De eerste drie stromingen probeerden objectieve antwoorden te vinden op de vraag wat waarde is en wie het scheppen. Met andere woorden wie waren en productief en wie niet?

De mercantilisten (zoals Petty en King) zagen handel als waarde-scheppend. De fysiocraten (zoals Quesnay) zagen boeren als waardescheppers. De klassieke economen (zoals Adam Smith, David Ricardo en Karl Marx) zagen arbeid als de basis voor waardecreatie. De neoklassieke economen stapten over naar een subjectief criterium voor waarde: de preferenties van klanten. Als er een prijs voor een product of een dienst betaald werd dan had blijkbaar waarde. Deze manier van denken is nog steeds dominant bij economen en beleidsmakers.

Grote consequenties van het prijs=waarde-denken

De consequenties van deze verandering in denken waren groot. Om te beginnen viel een min of meer objectieve grens tussen wat productief en niet-productief was weg. Alles waar een prijs voor betaald werd, werd als productief beschouwd, de rest als niet-productief. Iemand die grote rijkdom vergaard heeft, dient volgens die logica automatisch als een productief lid van de samenleving te worden gezien. Iemand die vrijwilligerswerk doet, als niet-productief.

De financiële sector die voor het neo-klassieke tijdperk werd gezien als niet productief werd onder het neo-klassieke denken op een gegeven moment (in 1970) als productief gezien. In een klap werd de financiële sector meegenomen in de berekening van het bruto nationaal product. Ongeveer tegelijkertijd kwamen twee andere processen van de grond: deregulering van de financiële sector en wat Mazzucato noemt de financialisering van overige sectoren van de economie, onder andere in de vorm van de nadruk het maximaliseren van aandeelhouderswaarde en in het toepassen van het principe van value pricing (onder andere voor medicijnen).

De ondergewaardeerde rol van de overheid

Een ander thema in het boek is hoe de bijdrage van de overheid aan waardecreatie systematisch wordt onderschat. Zoals zij in haar eerdere boek The Entrepreneurial State al liet zien is het idee dat ondernemingen de echte risicodragers en innovators zijn terwijl de overheid alleen maar een remmende rol speelt, een mythe (zie Tegenlicht Talk: Mariana Mazzucato). In veel gevallen hebben juist overheden via publieke gelden gezorgd voor baanbrekende innovaties die later door ondernemingen naar de markt gebracht zijn. Voorbeelden: internet, GPS, touchscreens, SIRI, het Google zoekalgoritme. In plaats van dat bedrijven als Apple overheden royaal terugbetalen voor deze investeringen, ontduiken zij op grote schaal belastingen.

De rol van de overheid bestaat natuurlijk niet alleen uit het definiëren en reguleren van markten maar gaat verder. Deze rol komt neer over het vormgeven aan economische groei op zodanig wijze dat groei slimmer wordt (gebaseerd op investeringen in innovatie), duurzamer (groener) en inclusiever (leidend tot minder economische ongelijkheid) (lees ook).

Debat over wat waarde is

De auteur pleit ervoor om explicieter te debatteren over wat we zien als waarde en waardecreatie. Alleen als we die vraag beter gaan beantwoorden (beter dan: “als het een prijs heeft, heeft het dus waarde”) kunnen we zien wie waarde creëert, wie waarde onttrekt en wie waarde vernietigt en kunnen we sturen op waardecreatie.

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (8)
  • Bruikbaar (1)