Capital in the Twenty-First Century- Thomas Piketty

Tot 2010 wist ik niet veel over de consequenties van economische ongelijkheid. Toen kwam ik het boek The Spirit Level tegen waarin auteurs Richard Wilkinson en Kate Pickett hun onderzoeksresultaten presenteerden die lieten zien dat een hoog niveau van inkomensongelijkheid in rijke landen schadelijk is voor die landen. Hun onderzoek liet zien (1) dat hoe meer ontwikkeld een land is, hoe minder belangrijk economische groei is voor bepaalde objectief meetbare uitkomsten zoals levensverwachting (zie grafiek), (2) dat er in een studie van 23 van de rijkste landen een sterke relatie werd gevonden tussen gezondheidsproblemen en sociale problemen aan de ene kant en het niveau van inkomensongelijkheid aan de andere kant (zie grafiek), (3) dat deze zelfde relatie ook werd gevonden in een onderzoek naar de 50 Amerikaanse staten (zie grafiek).

De kosten van ongelijkheid en oplossingen

Later kwam ik verschillende andere auteurs tegen die direct wezen op het gevaar van hoge ongelijkheid in de Verenigde Staten zoals Joseph Stiglitz die het boek The Price of Inequality schreef. In dat boek documenteert Stiglitz hoe het feit dat de VS de meest ongelijke geïndustrialiseerde samenleving is een verdeelde maatschappij heeft gecreëerd en een bedreiging vormt voor de democratie en de rechtsstaat. Ongeveer dezelfde boodschap wordt gegeven door Robert Reich in zijn boeken en zijn recente film Inequality for all. Zowel Stiglitz als Reich stellen dat een hoge economische ongelijkheid gevaarlijk is maar niet onvermijdelijk en beiden bieden oplossingen aan. Reich bijvoorbeeld, beveelt deze 6 oplossingen aan: (1) verhoog het minimumloon, (2) versterk de stem van werknemers, (3) investeer in opleiding, (4) hervorm Wall Street, (5) repareer het belastingstelsel, (6) haal het grote geld uit de politiek.

Capital in de twenty-first century

Nu is er een boek verschenen van Thomas Piketty met als titel Capital in the Twenty-First Century. Piketty voegt een nieuwe dimensie toe aan eerdere analyses van ongelijkheid. Zoals de auteur uitlegt wordt het niveau van ongelijkheid beïnvloed door verschillende mechanismes waarvan sommige in de richting van convergentie (kleiner wordende ongelijkheid) gaan en andere richting divergentie (groter wordende ongelijkheid). De verspreiding van kennis en investering in training en vaardigheden is de belangrijkste convergerende kracht. Andere factoren die sterke convergentie kunnen veroorzaken zijn grootschalige oorlog en andere soorten grootschalige ontwrichting vooral vanwege hun vernietigende effect op kapitaal.

r>g

Factoren die divergentie in de hand werken, zijn bijvoorbeeld sociale en fiscale normen die het mogelijk maken dat mensen in topposities praktisch hun eigen beloning kunnen bepalen (zoals bij CEO’s in sommige landen het geval is). Maar er is een meer fundamentele kracht van divergentie die kan worden beschreven aan de hand van de vergelijking r>g waarbij r staat voor rendement op kapitaal en g staat voor de groei van de economie. Wanneer r significant boven g blijft voor een langere periode dan is er een druk richting ongelijkheid omdat individuele fortuinen sneller groeien dan de economie. Wanneer dat gebeurt zullen individuele fortuinen een steeds groter deel uitmaken van de economie, geërfde fortuinen zullen een steeds grotere rol gaan spelen en de maatschappij als geheel zal verschuiven in de richting van een oligarchie (recent onderzoek heeft laten zien dat de VS nu al veel kenmerken van een oligarchie heeft).

Grafiek: rendement op kapitaal en economische groei

Kijk nu eens naar de volgende grafiek en je kunt zien dat we op het punt staan om een dergelijke periode in te gaan.

Oplossing: progressieve belasting

Piketty is niet fatalistisch. Het belangrijkste wat er moet gebeuren, zegt hij, is dat we wereldwijd significant meer progressieve belastingstelsels invoeren (zowel voor inkomsten als voor rendement op kapitaal). Piketty’s boek is ingeslagen als een bom en wordt alom geprezen door topeconomen. Ik kan me dat voorstellen. Het boek is voortreffelijk geschreven, bevat heldere definities, gedegen logica en overtuigend empirisch bewijs. Nu maar hopen dat de boodschap van het boek opgepikt wordt.