Het reactance effect (Brehm, 1966) is het verschijnsel dat we geneigd zijn defensief te reageren als we het gevoel hebben dat iemand anders onze vrijheid van denken of doen probeert in te perken. Reactance kan optreden als iemand op ons in zit te praten of ons onder druk zet. Het gaat gepaard met een gevoel van boosheid en kan zich uiten in de vorm van een boze reactie. Ook kan het ertoe leiden dat we juist het tegenovergestelde gaan doen van wat de ander wil dat we doen. Ma et al. (2019) hebben onderzocht of reactance sterker optreedt bij gedragscontrole of bij gedachtencontrole. Lees verder »

Hieronder presenteer ik een lijst van cognitieve biases, heuristieken en effecten waar we allemaal in zekere mate behept zijn met daarbij een compacte uitleg (lees ook dit, dit en dit). Ik gebruik vooral de Engelse termen omdat deze het vaakst gebruikt worden, ook in Nederlandstalige literatuur. Het kennen van deze fouten en heuristieken kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen, om minder slachtoffer te worden door toedoen van deze fouten en neigingen en om een realistischere kijk op de werkelijkheid te ontwikkelen (lees ook dit, dit en dit).

Lees verder »

Coert Visser, 2014, O&O, Tijdschrift voor Human Resource Development, (pdf)

Competentieontwikkeling is belangrijk voor individuen en organisaties. Dit artikel schetst de voordelen van interessegericht ontwikkelen, het je structureel verdiepen en bekwamen in dat wat je interesseert, zowel op de korte als de lange termijn.

Lees verder »

Hieronder bespreek ik 4 psychologische principes die van belang zijn in gesprekken. Vervolgens kun je een checklist progressiegerichte gespreksvoering invullen die je kan helpen om je gesprekken effectiever te maken.

Lees verder »

Wanneer we informatie willen overdragen of een boodschap willen overbrengen kunnen we natuurlijk eenvoudigweg zeggen wat we willen zeggen en uitleggen wat we willen uitleggen. We zouden deze strategie directe communicatie kunnen noemen. Een andere strategie is het gebruik wat in de sociale psychologie zelfovertuigingstechnieken wordt genoemd. Zelfovertuigingstechnieken zijn werkvormen waarin de persoon via vragen en actieve participatie zelf het belang van de informatie of boodschap ontdekken. Directe communicatie kan soms weerstand oproepen (dit wordt wel het reactance effect genoemd). Het idee achter zelfovertuigingstechnieken is dat ze motiverender zijn. Als je zelf tot een bepaalde conclusie komt en deze zelf kunt verwoorden, zul je hem eerder aanvaarden en internaliseren (dit wordt wel het zeggen-is-geloven-effect genoemd).

Lees verder »

Een begrip dat de laatste jaren regelmatig opduikt in publicaties is toxische positiviteit. Misschien een verrassende term. Kan positiviteit negatief zijn? Hoe zit dat? Laten we het eens onder de loep nemen.

Lees verder »

Het Dunning-Kruger effect is het verschijnsel dat mensen die mensen die minder competent zijn op een bepaald gebied zichzelf te positief inschatten terwijl mensen die uiterst competent zijn iets te streng zijn in hun zelfbeoordeling. De verklaring voor dit verschijnsel is dat je kennis nodig hebt over een competentiegebied om je eigen competentie enigszins realistisch te kunnen beoordelen. Het bestaan van het Dunning-Kruger effect is een beetje tegen-intuïtief en paradoxaal. Blijkbaar kun je je eigen gevoel over hoe goed je ergens in bent, niet goed vertrouwen. Dat je het gevoel hebt dat je ergens heel goed in bent, kan misschien zelfs een aanwijzing zijn dat je er dus helemaal niet zo goed in bent.Lees verder »

Benjamin Franklin, een van de Founding Fathers van de Verenigde Staten, was niet alleen een wetenschapper en politicus, maar ook een observator van de menselijke natuur. Een van zijn  inzichten betreft de psychologie van gunsten verlenen, een fenomeen dat bekendstaat als het Benjamin Franklin effect. In dit artikel bespreek ik Benjamin Franklin effect, het verschijnsel dat mensen anderen leuker vinden nadat ze hen een gunst hebben verleend.Lees verder »

Mensen kunnen vaak vasthouden aan onjuiste ideeën, zelfs wanneer er feitelijke informatie in overvloed beschikbaar is die de onjuistheid van die ideeën laat zien. Er zijn vele redenen waarom dit zo kan zijn (zie hier). In bepaalde omstandigheden kan het zelfs zo zijn dat mensen die geconfronteerde worden met informatie die de onjuistheid van hun denkbeelden aantoont, nog sterker gaan geloven in deze denkbeelden. Dit effect heet het backfire-effect. Het in een studie van Byhan & Reifler (2010) voor het eerst gedemonstreerd. Als het backfire-effect inderdaad bestaat en vaak voorkomt, zouden we uiterst voorzichtig moeten omgaan met het corrigeren van andermans onjuiste denkbeelden. Voordat je het weet gaan ze er immers nog sterker in geloven. Nu is er een nieuw onderzoek gedaan (Wood & Porter, 2016) waarin het backfire-effect is onderzocht. 

Lees verder »

Je eigen kennis en vaardigheden kunnen inschatten is een belangrijke vaardigheid. Helaas is het niet gemakkelijk om jezelf accuraat te beoordelen. Dit komt onder andere tot uiting in het Dunning-Kruger effect (DKE). In dit artikel bespreek ik een onderzoek van Rachel Jansen en haar collega’s naar twee mogelijke verklaringen voor het DKE. Tevens leg ik uit waarom het DKE zo tricky is en waarom we intuïtief geneigd zijn om te denken dat vooral anderen er gevoelig voor zijn.
Lees verder »

Kort geleden verscheen een artikel waarin twee meta-analyses beschreven werden over de effecten van mindsets en mindsetinterventies (Sisk et al., 2018). De auteurs concluderen dat de resultaten in beide analyses zwak waren en dat het onderwijs haar tijd en geld beter aan andere zaken kan besteden dan aan mindset-interventies. Wel brengen ze de nuancering aan dat hun onderzoek suggereert dat mindset-interventies wel de moeite waard lijken voor speciale risicogroepen. Ik nam contact op met Carol Dweck (Stanford University) en David Yeager (University of Texas) over het Sisk et al. artikel en door mijn contact met hen realiseerde ik me dat er nogal wat op het artikel af te dingen valt. Niet alleen op hun gevonden resultaten, maar, belangrijker nog, ook op hun interpretatie van die resultaten. Lees hieronder waarom zelfs uit het problematische artikel van Sisk et al., blijkt dat mindset-interventies wel degelijk interessant en belangrijk zijn.Lees verder »

Mensen nemen de werkelijkheid niet eenvoudigweg waar zoals deze is. In de menselijke waarneming en oordeelsvorming treden allerlei fouten en vervormingen op waardoor we de werkelijkheid anders waarnemen dan zij is. Daarbij komt nog eens dat we ons normaal gesproken niet erg bewust zijn van die waarnemings- en beoordelingsfouten. Tenzij we kennis hebben over die fouten denken we dat wat we zien en horen gewoon de werkelijkheid is. Ook onszelf zien we niet op een realistische manier.

Lees verder »

De geestelijke gezondheid van jonge mensen wordt gezien als een groeiend probleem, en helaas krijgen velen niet de hulp die ze nodig hebben. Hoewel korte, eenmalige interventies, zoals online programma’s, veelbelovend lijken, hebben ze niet altijd een blijvend effect. Een recente studie, uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Texas in Austin en de Universiteit van Rochester, ging op zoek naar manieren om de effectiviteit van dergelijke interventies te vergroten (Hecht et al., 2023).

Lees verder »

Het Dunning-Kruger effect komt er, kort gezegd, op neer dat er competentie nodig is om incompetentie te herkennen. Dit brengt met zich mee dat mensen die relatief incompetent zijn minder goed in staat zijn om hun eigen incompetentie te herkennen. Kruger & Dunning (1999) en Dunning et al. (2003) lieten zien dat er bij incompetente mensen sprake is van een zelfoverschattingseffect: mensen met een lage prestatie overschatten hun eigen prestatie. Hoe hoger de prestatie, hoe minder sterk het zelfoverschattingseffect is. Mensen met zeer hoge prestaties onderschatten hun eigen prestaties in deze onderzoeken zelfs. Dit verschijnsel brengt de pijnlijke situatie met zich mee dat zij die het laagst presteren relatief het sterkst geneigd zijn om de noodzaak voor hun groei of verbetering te onderschatten. Een nieuw onderzoek van Pennycook et al. (2017) brengt nog een verdieping aan in deze inzichten.

Lees verder »

Regelmatige lezers van deze site kennen het Dunning-Kruger effect (Kruger & Dunning, 1999). Kort samengevat komt dat effect neer op het volgende: incompetente mensen weten niet hoe incompetent ze zijn. De reden hiervoor is dat om te kunnen beoordelen hoe goed je ergens bent je kennis nodig hebt over het betreffende kennis- of competentiegebied. Mensen die heel weinig weten over een bepaald gebied realiseren zich niet wat er allemaal te weten en kunnen valt en dus missen zij het inzicht in wat zij allemaal niet weten en kunnen. Het Dunning-Kruger effect (lees er meer over in dit artikel) brengt met zich mee dat mensen die niet zo competent zijn hun eigen competentie geneigd zijn te overschatten. Dit verschijnsel wordt wel eens aangeduid met de term confident ignorance, ofwel zelfverzekerde onwetendheid. Je zult begrijpen dat het Dunning-Kruger effect een rem op zowel leren als samenwerken kan opleveren. Er is nu een ander effect ontdekt dat een beetje doet denken aan het Dunning-Kruger effect en dat eveneens een rem op leren en samenwerken kan opleveren.

Lees verder »