Hieronder presenteer ik een lijst van cognitieve fouten, heuristieken en effecten waar we allemaal in zekere mate behept zijn met daarbij een compacte uitleg (lees ook dit, dit en dit). Ik gebruik vooral de Engelse termen omdat deze het vaakst gebruikt worden, ook in Nederlandstalige literatuur. Het kennen van deze fouten en heuristieken kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen, om minder slachtoffer te worden door toedoen van deze fouten en neigingen en om een realistischere kijk op de werkelijkheid te ontwikkelen (lees ook dit, dit en dit).

Lees verder »

Mensen gedragen zich niet altijd hetzelfde. De ene situatie roept iets anders in ons op dan de ander. Daarom gedragen we ons verschillend in verschillende situaties. Maar welke aspecten van onze persoonlijkheid zijn relatief stabiel en welke relatief situatie-afhankelijk? En welke kenmerken van situaties roepen vooral verschillen op in hoe we ons gedragen? Een nieuw onderzoek werpt enig licht op deze vragen.

Lees verder »

Op deze site heb ik al vaak aandacht besteed aan de zelfdeterminatietheorie. Talloze onderzoeken hebben laten zien dat het kunnen maken van autonome keuzes, keuzes die gebaseerd zijn op je eigen interesses en waarden, veel voordelen heeft voor mensen (lees bijvoorbeeld hoofdstuk 3 in mijn boek). Bij vrijwel al deze onderzoeken werd gebruik gemaakt van allerlei soorten vragenlijsten en gedragsobservaties maar ook van meer objectieve indicatoren zoals prestatiemetingen. Wat nog relatief weinig is uitgevoerd is neurowetenschappelijk onderzoek naar de effecten van het maken van autonome keuzes. Dat type onderzoek begint nu echter van de grond te komen. Hierdoor beginnen we zicht te krijgen op welke hersengebieden en welke neurale mechanismes een belangrijke rol spelen bij autonoom functioneren.Lees verder »

Stanley Milgram deed in de jaren ’60 een onderzoek waarbij hij proefpersonen elektrische schokken liet geven aan andere proefpersonen. De schokken waren niet echt maar dat wisten de proefpersonen niet en verrassend vele proefpersonen bleken bereid de schokken toe te dienen (lees meer). Een nieuw onderzoek van Casper et al. (2016) laat zien dat het brein informatie over een handeling die onder dwang plaatsvindt anders verwerkt dan een handeling die vrijwillig plaatsvindt. Wanneer gedrag onder dwang heeft plaatsgevonden, ervaart het brein meer afstand tussen het gedrag en de consequenties van dat gedrag. Onder dwang ziet de persoon dus minder relatie tussen het eigen gedrag en de consequenties van dat gedrag. De persoon voelt zich daardoor minder verantwoordelijk voor de consequenties van het betreffende gedrag.

Lees verder »

Depressie onder jongeren is een serieus probleem. Jongeren met depressie hebben niet altijd gemakkelijk toegang tot zorg. Tijdens de De COVID-19-pandemie is het risico op depressie bij jongeren vermoedelijk toegenomen. Onderzoekers Jessica Schleider et al. (2021) gingen op zoek naar gemakkelijk toegankelijke en snel werkende interventies voor deze doelgroep.

Lees verder »

In zijn boek The Demon Haunted World uit 1996 schreef Carl Sagan het hoofdstuk The Fine Art of Baloney Detection. Een pas verschenen boek van Carl Bergstrom en Jevin West, Calling Bullshit. The Art of Scepticism in a Data-Driven World, kan als een uitbreiding en update van dat hoofdstuk worden gezien. Het boek gaat over bullshit, ofwel, beweringen die flauwekul zijn.

Bullshit is al zo oud als de mensheid en zelfs ouder. Vele andere diersoorten passen ook allerlei vormen van misleiding toe. Sommige dieren slaan alarm om te suggereren dat er een roofdier aankomt om andere dieren bij voedsel weg te lokken en het zelf te kunnen bemachtigen. Naast de mens zijn er slechts enkele diersoorten die bewust misleiden. Het bewust misleiden van anderen vergt namelijk een tamelijk complex brein.Lees verder »

Di Domenico & Ryan (2017) beschrijven hoe er een neurowetenschap van intrinsieke motivatie aan het ontstaan is. Intrinsieke motivatie is het geheel van onze spontane neigingen om nieuwsgierig en geïnteresseerd te zijn en om uitdagingen en oefening op te zoeken en om onze vaardigheden en kennis te ontwikkelen zelfs in de afwezigheid van duidelijk te onderscheiden beloningen. Onderzoek binnen het theoretische kader van de zelfdeterminatietheorie heeft laten zien dat intrinsieke motivatie een levenslang aanwezige motivatie is die geassocieerd is met allerlei positieve effecten zoals beter leren en presteren, creativiteit en psychologisch welbevinden. Wel is intrinsieke motivatie afhankelijk van de beleving van competentie en autonomie. Als de vervulling van deze twee psychologische basisbehoeften wordt gefrustreerd, zijn we in mindere mate intrinsiek gemotiveerd.

Lees verder »

Onderzoekers Walmsley & O’Madagain (2020) deden twee experimenten om erachter te komen of er zoiets bestaat als een worst-motive fallacy. Dit is de neiging om te denken dat andere mensen vooral (en meer dan wijzelf) geneigd zijn om zich te laten leiden door slechte motieven.

Lees verder »

Coert Visser, 2014, O&O, Tijdschrift voor Human Resource Development, (pdf)

Competentieontwikkeling is belangrijk voor individuen en organisaties. Dit artikel schetst de voordelen van interessegericht ontwikkelen, het je structureel verdiepen en bekwamen in dat wat je interesseert, zowel op de korte als de lange termijn.

Lees verder »

In The Atlantic doen Patrick Collison en Tyler Cowen een oproep voor de oprichting van een wetenschap van progressie (pdf). Hieronder leg ik uit wat ze bedoelen met progressie en met een wetenschap van progressie. Ook leg ik kort uit waarom de auteurs vinden dat het oprichten van een dergelijke wetenschap noodzakelijk is en hoe deze er volgens hen uit zou kunnen zien.

Lees verder »

Gerard, een Havo-docent keek de klas in van een collega, Wim, en zag tot zijn verbazing dat deze klas, die als zeer lastig bekend stond binnen de school, rustig en ontspannen aan het werk was. Hij sprak Wim tijdens de pauze met een verbaasde glimlach aan: “Hoe heb jij dat voor elkaar gekregen, man? Bij mij is het met deze klas een en al gedonder! Ik zie geen andere mogelijkheid dan om ze keihard aan te gaan pakken. De zweep erover!” Wim glimlachte en zei toen dat hij het principe van autonomie-ondersteuning toepaste in zijn klas en dat dat heel goed werkte. Hij legde uit dat het onder andere neerkwam op keuzevrijheid bieden, leerlingen heel serieus nemen en dat de aanpak niet-autoritair was. Toen hij dat hoorde zei Gerard: “Dat vind ik nogal naïef klinken van je. Als je dat doet lopen ze zo over je heen!”

Lees verder »