Mensen gedragen zich niet altijd hetzelfde. De ene situatie roept iets anders in ons op dan de ander. Daarom gedragen we ons verschillend in verschillende situaties. Maar welke aspecten van onze persoonlijkheid zijn relatief stabiel en welke relatief situatie-afhankelijk? En welke kenmerken van situaties roepen vooral verschillen op in hoe we ons gedragen? Een nieuw onderzoek werpt enig licht op deze vragen.

Het persoon-situatie debat

Binnen de psychologie is veel gedebatteerd over de mate waarin persoonlijkheid en situaties gedrag veroorzaken. Situationisten zoals Walter Mischel (1968) gingen er vanuit dat situaties vooral bepalend waren terwijl persoonlijkheidspsychologen zoals Hogan et al. (1977) persoonlijkheidstrekken als bepalend zagen.

Interactionisme

Een recentere visie is interactionisme (zie bijv. Funder, 2006) wat komt tot een integratie. Het ziet persoonlijkheid als individuele verschillen in reacties op verschillende situaties. Over welke soorten situaties welke persoonlijkheidsexpressies oproepen is nog niet veel bekend.

Variabiliteit van persoonlijkheidskenmerken over situaties

Conley en Saucier (2017) onderzochten individuele verschillen in persoonlijkheidsexpressie voor de Big Six-kenmerken in 29 situaties. De resultaten gaven aan dat de mate van cross-situationele variabiliteit verschilde per persoonlijkheidskenmerk. Emotionele stabiliteit en extraversie varieerden het meest tussen de situaties, terwijl eerlijkheid / fatsoen het minst varieerde.

Bedford-Petersen & Saucier (2020) bouwden voort op dit onderzoek. Zij onderzochten hoe de overgang van één soort situatie naar een andere kan leiden tot een verandering in persoonlijkheidsexpressie. Ze vroegen studenten (N=474) een vragenlijst in te vullen. De studenten kregen 41 situatiebeschrijvingen voorgelegd. Per situatie werd hen voor 15 persoonlijkheidstendensen gevraagd hoe waarschijnlijk ze het achtten dat ze die zouden hebben in de betreffende situatie (zie overzicht). Alle situaties konden geclassificeerd worden via de volgende vier sets van contrasterende polen: 1) Positief / negatief affect, 2) Beloning / dreiging, 3) Agency / non-agency, 4) Public / private.

Resultaten

De volgende twee soorten resultaten werden gevonden:

1. De bevindingen waren net als bij Conley & Saucier dat eerlijkheid / fatsoen het minst verschilde over situaties, terwijl emotionele stabiliteit en extraversie het meest verschilden.
2. Verder liet het onderzoek zien dat drie soorten kenmerken van situaties leidden tot verschillen in persoonlijkheidsexpressie: 1) dreiging/beloning, 2) positief affect/negatief affect en 3) agency/non-agency.
   

Discussie

Het onderzoek naar variabiliteit van persoonlijkheidsexpressie en van situationele invloeden hierop staat nog zeer in de kinderschoenen en het onderzoek van Bedford-Petersen & Saucier kent nog veel beperkingen. Ik vind vooral de manier van denken achter dit onderzoek interessant.

Waarom ik het interessant vind, is omdat als we meer te weten komen over welke aspecten van situaties welke effecten hebben op hoe we ons gedragen, we deze kennis kunnen benutten om ons eigen gedrag en dat van anderen te beïnvloeden.

Als we bepaalde aspecten van ons gedrag zouden willen ontwikkelen, zouden we situaties kunnen opzoeken of creëren waarvan bekend is dat ze die gedragingen oproepen. Als we bepaalde soorten gedrag bij anderen zouden willen stimuleren zouden we hen in situaties kunnen brengen die dit gedrag oproepen.