Hoe vind en bewaar je je professionele rust (en waarom zou je)?

Er zijn veel dingen die spanning of onrust kunnen opwekken voor professionals. Voorbeelden hiervan zijn: geconfronteerd worden met complexe problemen, lastige uitgingen van cliënten, tegenslag, eigen fouten, onzekerheden en twijfels, enzovoorts. In dit artikel pleit ik voor het vinden en bewaren van professionele rust omdat het positieve effecten op je cliënten heeft en op jezelf en omdat het de kans op progressie vergroot.

Waarom rustig blijven niet altijd gemakkelijk is

Voordat ik uitleg waarom professionele rust zo belangrijk is wil ik eerst uitleggen waarom het soms lastig kan zijn voor professionals om rustig te blijven. De eerste reden heeft te maken met het doen van moeilijke dingen. Het is in het algemeen goed om jezelf als professional uit te dagen om moeilijke dingen te doen. Hierdoor blijf je leren en blijf je groeien en voorkom je dat je werk saai wordt. Maar het doen van moeilijke dingen brengt per definitie een zekere spanning met zich mee.  Het vinden van professionele rust is dus niet een kwestie van uitdagingen uit de weg gaan. 

Een tweede reden waarom het niet altijd gemakkelijk is om rustig te blijven als professional is dat er altijd onverwachte en vervelende dingen kunnen gebeuren terwijl je bezig bent. Cliënten kunnen zich bijvoorbeeld negatief opstellen, er kunnen plotseling dingen misgaan, het kan zijn dat je een fout maakt, het kan zijn dat je een vraag gesteld wordt waar je het antwoord niet op weet, enzovoorts. De onvoorspelbaarheid van hoe dingen lopen en een besef van de onvolmaaktheid van je eigen kennis kunnen beide bronnen van onrust vormen. 

Waarom professionele rust belangrijk is

Dat het niet altijd gemakkelijk is om rustig te blijven neemt niet weg dat het wel belangrijk is. Professionele rust heeft een positief effect op je cliënten en ook op jezelf en daardoor brengt het progressie dichterbij. Ten eerste het positieve effect op cliënten. Als cliënten merken dat jij als professional rustig bent en blijft, zelfs als er onverwachte of vervelende dingen gebeuren, dat helpt dit hen om ook rustig te worden of blijven. Jouw rust is een aanwijzing dat je weet waar je mee bezig bent. Je rust impliceert dat het probleem dat er is oplosbaar is. Paniek bij jou zou het omgekeerde impliceren, namelijk dat jij wanhoopt over de situatie. 

Ook in een situatie waarin een cliënt zich lastig opstelt tegenover jou als professional is rustig blijven verstandig. Een defensieve reactie op een vervelende opmerking van een cliënt kan de spanning tussen jou en de cliënt nog verder onder druk zetten. Een rustig opstelling kan de-escalerend werken. In plaats van de antwoorden of oordelen kun je bijvoorbeeld rustig onderzoeken wat de cliënt precies bedoelt en wenst. 

Professionele rust heeft ook op jouzelf een gunstig effect. Een trainer die ik ken zei hierover: “Ik kan soms behoorlijk opzien tegen een sessie vanwege wat er allemaal mis kan gaan. Als ik dan voor de groep sta, ben ik soms aangenaam verbaasd over hoe rustig ik me gedraag. Ik klink alsof ik precies weet waar ik mee bezig ben en merk dat dit mijzelf en de groep ontspant.” 

Professionele rust betekent natuurlijk niet arrogantie of desinteresse. In plaats daarvan betekent het dat je rustig blijft maar tegelijk serieus en aandachtig ingaat op wat er gebeurt. Professionele rust zoals ik het hier bedoel betekent een houding van rationele compassie. 

Hoe vind je en bewaar je je professionele rust?

De hamvraag is: hoe vind je en bewaar je je rust in uitdagende situaties? Hieronder geef ik enkele suggesties om dit te doen. Een eerste categorie van dingen die je kunt doen heeft te maken met goed voorbereiden. Het helpt enorm om goed na te denken over hoe je je gesprekken en groepssessies gaat aanpakken. Twee dingen zijn daarbij in het bijzonder belangrijk: het doel van de sessie en de structuur van je sessie. Als je duidelijk voor ogen hebt wat de sessie moet gaan opleveren dan geeft dit je veel houvast tijdens de sessie omdat je kunt blijven refereren aan het doel. Een duidelijke structuur geeft ook rust. Zowel jijzelf als de andere aanwezigen kunnen veel houvast hebben aan een heldere structuur. 

Verder kun je je specifiek voorbereiden op dingen die je extra spannend vindt. Je kunt bedenken wat er mis zou kunnen gaan en wat je in dat geval zou doen. Je kunt je bijvoorbeeld voorbereiden op uitdagende uitingen van je cliënten. Dit kun je bijvoorbeeld doen door middel van de techniek van implementatie-intenties, door middel van rollenspellen met perspectiefwisselingen en door intervisie. 

Een tweede categorie van dingen die je kunt doen om rustig te blijven heeft betrekking op hoe je kunt reageren op spannende situaties terwijl ze plaatsvinden. Een ding dat goed kan helpen is om je te realiseren dat we minder transparant zijn dan we denken (lees meer hierover). Als wij ons onzeker of gespannen voelen in een gesprek of als we voor een groep staan, kunnen anderen die spanning minder goed zien dan we denken. En ze kunnen al helemaal niet goed weten wat je gedachten zijn. Het helpt vaak om door te gaan alsof men je spanning helemaal niet opmerkt. Vaak helpt dit om je spanning snel te laten wegebben. 

Wat ook kan helpen, is om niet direct te reageren met een antwoord. In plaats daarvan kan het helpen om even een stilte te laten vallen of om jezelf een time-out te geven. Zo heb je even de tijd om na te denken over de situatie. Vaak zul je ook zien dat anderen je op zo’n moment te hulp zullen schieten door een bruikbaar voorstel te doen. Ook kan het helpen om in plaats van te oordelen of antwoorden te gaan onderzoeken. Als een cliënt bijvoorbeeld een kritische opmerking maakt, kun je via enkele vragen onderzoeken wat de cliënt precies bedoelt, waarom dit belangrijk is en wat de cliënt graag zou wensen. Een dergelijke interactie biedt zowel voor je cliënt als voor jouzelf ruimte om te constructief verder te gaan (lees meer hierover). 

Conclusie

Het vinden en bewaren van professionele rust is waardevol maar zeker niet altijd gemakkelijk. Het doen van moeilijke en onvoorspelbare dingen brengt namelijk per definitie een zekere spanning met zich mee. Naarmate het beter lukt om je professionele rust te vinden en bewaren maak je het voor jezelf en je cliënten gemakkelijker om progressie te blijven boeken. De tips in dit artikel kunnen je daarbij op weg helpen. Natuurlijk zal het je niet altijd lukken om je rust te bewaren. Wel is het de moeite waard op je erop te richten en er stapje voor stapje wat beter in te worden.