Dominantie vs. Prestige in Leiderschap: Ethiek en Risico

Leiderschap in organisaties is belangrijk. Maar niet alle leiderschapsstijlen hebben dezelfde impact. Twee prominente stijlen, op dominantie gebaseerd leiderschap en op prestige gebaseerd leiderschap, zijn recent onderzocht om hun effecten op ethiek en gedrag binnen organisaties te begrijpen. Deze studies werpen een nieuw licht op hoe verschillende benaderingen van leiderschap niet alleen de cultuur binnen een bedrijf vormgeven, maar ook hoe ze het morele gedrag van zowel leiders als hun ondergeschikten kunnen beïnvloeden. De resultaten van deze onderzoeken bieden waardevolle inzichten voor organisaties die streven naar een gezonde en ethische werkomgeving.

Dominantie versus Prestige

Laten we eerst kijken wat het verschil is tussen leiderschap dat gebaseerd is op dominantie en leiderschap dat gebaseerd is op prestige.

• Op dominantie gebaseerd leiderschap: In op dominantie gebaseerd leiderschap speelt macht een centrale rol, met leiders die vertrouwen op hun autoriteit en hiërarchische positie om controle uit te oefenen en gehoorzaamheid af te dwingen. Deze leiders zijn vaak autoritair en controlerend, leggen nadruk op regels en discipline, en zijn meer gefocust op het bereiken van resultaten, soms ten koste van het welzijn van medewerkers. Hun gezag is voornamelijk gebaseerd op hun positie en de macht die daarmee gepaard gaat, en ze worden vaak meer gevreesd dan gerespecteerd.
• Op prestige gebaseerd leiderschap: Bij op prestige gebaseerd leiderschap is de benadering van macht en gezag minder hiërarchisch en meer gebaseerd op persoonlijke kwaliteiten en respect. Deze leiders zijn benaderbaar, werken samen en tonen empathie. Ze motiveren en inspireren door voorbeeldgedrag, het delen van kennis en door het ondersteunen van de autonomie en persoonlijke groei van hun teamleden. Hun gezag komt voort uit hun competenties, persoonlijke kwaliteiten en het vrijwillige respect van hun volgers. Deze leiders zijn vaak geliefd en worden gerespecteerd voor hun inzichten en begeleiding.

Schade door Dominant Leiderschap

Onderzoek van Brady, Kakkar en Sivanathan (2024) werpt licht op hoe op dominantie gebaseerd leiderschap samenhangt met moreel riskant gedrag. Denk bijvoorbeeld aan financiële risico’s, gezondheidsrisico’s, veiligheidsrisico’s en milieurisico’s. De onderzoekers analyseerden 13 studies met in totaal 26.880 deelnemers, gebruikmakend van zowel correlatie- als experimentele methoden. Het onderzoek onthult dat leiders die zich richten op dominantie vaker gedrag vertonen dat risico’s negeert om eigen belangen te bereiken. Een voorbeeld hiervan is het behalen van einddoelen belangrijker maken dan ethische overwegingen. Terwijl deze leiders morele risico’s nemen ten behoeve van hun eigenbelang, worden de risico’s vooral door anderen gedragen (bijvoorbeeld de medewerkers, de organisatie en de maatschappij -denk de wereldwijde financiële crisis van 2008).

Impact van Leiderschapsstijlen op Ondergeschikten

Brady & Sivanathan (2024) onderzochten de impact van leiderschapsoriëntaties op de ethische normen en gedragingen van ondergeschikten. Hun onderzoek, bestaande uit zeven studies, onderzocht hoe ondergeschikten de morele karakter van hun leiders waarnemen. Het onderzoek liet zien dat op dominantie gebaseerd leiderschap positief correleert met onethisch gedrag van ondergeschikten. Op prestige gebaseerd leiderschap, daarentegen, vertoont juist een negatieve correlatie met onethisch gedrag. Deze bevindingen benadrukken de rol van de leiderschapsstijl in het vormen van de morele percepties en gedragingen van teamleden.

Samenvatting en implicaties

Deze beide onderzoeken benadrukt dat op dominantie gebaseerde leiderschapsstijlen kunnen leiden tot onethisch gedrag en morele risico’s, zowel bij de leiders zelf als bij hun ondergeschikten. Aan de andere kant stimuleren op prestige gebaseerde leiderschapsstijlen ethisch gedrag en positieve sociale interacties binnen teams.

Deze contrasten tussen de twee stijlen bieden bruikbare inzichten voor het bevorderen van een ethische en gezonde werkomgeving in organisaties. Hier zijn enkele mogelijke implicaties:

• Leidinggevenden zelf kunnen worden aangemoedigd om reflectieve praktijken te adopteren die hun eigen leiderschapsstijl kritisch beoordelen en hen helpen verschuiven naar een meer op prestige gebaseerd benadering.
• Medewerkers kunnen profiteren van een open feedbackcultuur waarin zij hun ervaringen met verschillende leiderschapsstijlen kunnen delen, waardoor organisaties inzichten verkrijgen in de effectiviteit van hun leiders.
• Human Resources afdelingen kunnen specifieke criteria ontwikkelen voor het aannemen en bevorderen van leiders die eigenschappen van op prestige gebaseerd leiderschap vertonen.
• Topmanagement van bedrijven kan trainingen en ontwikkelingsprogramma’s initiëren die zich richten op het cultiveren van op prestige gebaseerd leiderschap, met nadruk op samenwerking, empathie, en het delen van kennis.
• Managementopleidingen en academische instellingen kunnen hun curriculum herzien om meer nadruk te leggen op de voordelen van op prestige gebaseerd leiderschap en hoe dit te ontwikkelen.

Lees ook:

• Dominant gedrag van leiders vermindert de hulpbereidheid van medewerkers
• Helpende leidinggevenden bevorderen intercollegiale hulp
• De verborgen schade van de controlerende motivatiestijl