De volgende-stap-vooruitvraag

In progressiegerichte gesprekken vragen we goed door over wat cliënten zeggen. We vragen door tot zij beschrijvingen kunnen geven van hun eigen effectieve gedrag in de toekomst, het heden en het verleden. Doordat zij via deze vragen meer zicht krijgen op hoe zij zich willen kunnen gedragen en al effectief hebben gedragen, nemen hun gevoel van competentie en hun optimisme toe. Vervolgens kunnen we de volgende-stap-vooruitvraag stellen. De basisvariant van deze vraag is: “Wat is het volgende stapje dat je nu zou kunnen zetten?” 

Eerst de nuttigheidsvraag

De meest geëigende plek in het gesprek om de volgende-stap-vooruitvraag te stellen, is na het analyseren van een eerder succes. Als je doorgevraagd hebt over het eerdere succes totdat cliënten hebben beschreven wat zij in die situatie hebben gedaan dat goed werkte, kun je de volgende drie stappen zetten:

1. Was het nuttig voor jou om hier zo over te praten?
2. Wat was er vooral nuttig of bruikbaar aan voor jou?
3. Op wat voor idee brengt dit jou voor een stapje vooruit dat je nu zou kunnen zetten?

Door eerst de nuttigheidsvraag te stellen, help je cliënten om rustig de link te leggen tussen het eerdere succes en hun huidige situatie. Zo kunnen zij als het ware een brug bouwen tussen succes in het verleden en succes in de toekomst. Door eerst vraag 1 en 2 te beantwoorden, wordt het voor cliënten gemakkelijker om vervolgens vraag 3 te beantwoorden (dit is de volgende-stap-vooruitvraag).

Klein en dichtbij in de tijd

De volgende-stap-vooruitvraag werkt het beste als je cliënten uitnodigt om een kleine stap vooruit te noemen die zij als snel kunnen zetten. Door te vragen naar een kleine stap verlaag je de drempel om in actie te komen. Vooral cliënten die het zwaar hebben, zien zichzelf gemakkelijker een kleine stap zetten dan een grote stap. Door te vragen naar een stap vooruit die dichtbij in de tijd ligt, vergroot je het gevoel van controle dat mensen hebben over hun situatie. Ze kunnen immers nu al iets concreets doen.

Vragen naar een kleine stap vooruit heeft nog enkele voordelen. Ten eerste verlaagt het angst en biedt het hoop. Mensen die het zwaar hebben, denken soms dat alleen een drastische aanpak zoals een uitgewerkt stappenplan kan werken. Wanneer je als coach vraagt naar een klein stapje vooruit, breng je hen op het idee dat een drastische aanpak misschien niet nodig is, en dat kleine stapjes al zouden kunnen helpen.

Ten tweede is uit onderzoek gebleken dat kleine progressie vaak al genoeg is om gemotiveerder te raken en je beter te gaan voelen. Het zetten van een kleine stap leidt hierdoor in de praktijk meestal gemakkelijk tot het zetten van meer kleine stapjes vooruit. Ten derde is er het voordeel van wat je zou kunnen noemen bijstuurbaarheid. Een klein stapje kun je zien als een experiment. Werkt het, dan kun je doorlopen. Werkt het niet, dan is de schade vermoedelijk niet zo groot (omdat het maar een klein stapje was) en kun je je aanpak vrij gemakkelijk aanpassen.

Formuleringen

Hier zijn enkele voorbeeldformuleringen van de volgende-stap-vooruitvraag:

• Wat zou je nu meteen al kunnen doen?
• Wat zou je als eerste kunnen verbeteren?
• Wat is het volgende stapje dat je nu zou kunnen zetten?
• Wat zou het eerste kleine ding zijn wat je nu kunt doen?
• Welk stapje vooruit zou je vanmiddag al kunnen zetten?
• Welke idee heb je om al snel een stapje vooruit te kunnen zetten?
• Wat zou jij nu kunnen doen om al een beetje progressie te boeken?
• Welk stapje zou je nu al snel kunnen zetten om iets hoger op de schaal te komen?
• Welk briefje uit de buitencirkel zou je nu als eerste naar de binnencirkel kunnen halen?
• Heeft wat wij hebben besproken jou op een idee gebracht over hoe je nu een stapje vooruit kunt zetten?
• Op wat voor idee brengt wat we nu hebben besproken jou over een stapje vooruit dat je nu zou kunnen zetten?

Vermijd dwang en ongeduld

Soms zien we coaches, ongetwijfeld vanuit de beste bedoelingen, iets doen wat niet zo goed werkt. Ze formuleren de volgende-stap-vooruitvraag dan op een manier die door cliënten als dwingend en ongeduldig wordt ervaren. Een voorbeeld van zo’n formulering is: “Maar hoe ga je dat stapje vooruit nou concreet zetten?” Enkele elementen belemmeren de effectiviteit van deze formulering.

Het woordje maar aan het begin van de zin kan door cliënten negatief worden opgevat. Ze kunnen het zien als een afwijzing van wat ze vlak daarvoor hebben gezegd. Het woordje nou kan worden gezien als een uiting van ongeduld, evenals de nadruk die gelegd wordt op het woord concreet. Enigszins gechargeerd, kunnen cliënten een dergelijke formulering beluisteren als: “Kom nou eindelijk eens ter zake, man!”

Probeer dwang en ongeduld te vermijden. Cliënten moeten zeker niet de indruk krijgen dat ze het stapje vooruit voor jou moeten zetten. Ze zetten het voor zichzelf. Zo gauw ze jouw formulering als dwingend of ongeduldig ervaren, kan er bij hen weerstand ontstaan.

Toepassing

De volgende-stap-vooruitvraag is een krachtige afsluiting van een coachingsgesprek. De vraag is echter ook bruikbaar in veel andere soorten situaties, zoals trainingen, stuurgesprekken en vergaderingen.