Rutger Bregman is historicus en schrijver. Zijn nieuwe boek Morele Ambitie is anders, en in mijn ogen beter dan zijn vorige boek, de internationale bestseller De meeste mensen deugen. In het dikke boek De meeste mensen deugen leverde Bregman een grote hoeveelheid argumenten voor de gedachte dat, je raadt het al, de meest mensen deugen. Het boek probeerde dus vooral een manier van kijken naar de werkelijkheid te stimuleren. Ik vond die poging niet helemaal geslaagd. Het nieuwe boek, Morele Ambitie, gaat verder en heeft een andere doelstelling. Het is een overtuigende oproep om in actie te komen.

Matrix van ambitie en idealisme

Bregman schetst een model waarin hij de opties weergeeft voor wat we kunnen doen met onze capaciteiten, tijd en energie:

Bregman haalt onderzoek aan waaruit blijkt dat relatief veel mensen het gevoel hebben dat hun werk weinig betekenisvol is. Hij stelt dat velen hun talent verspillen (ik zou liever zeggen: hun capaciteiten, energie en tijd).

Morele ambitie

Bregman pleit voor morele ambitie, wat neerkomt op de wens en inzet om met je carrière een positieve en duurzame bijdrage te leveren aan de grote maatschappelijke problemen van onze tijd, zoals klimaatverandering, kindersterfte, dierenleed, en pandemieën. Dit levert een diepere vorm van vrijheid op door betekenisvol werk dat werkelijk een verschil maakt. Morele ambitie geeft mensen de vrijheid om hun capaciteiten en energie te richten op doelen die ze als waardevol en belangrijk beschouwen, zoals het bijdragen aan maatschappelijke veranderingen en het verbeteren van de wereld om hen heen.

Morele kring

Een belangrijk concept in relatie tot morele ambitie is het concept van de morele kring. De morele kring is de groep wezens waarvoor iemand morele verantwoordelijkheid voelt. Het concept gaat over het uitbreiden van onze zorg en empathie van een kleine kring van naasten naar een bredere groep, inclusief onbekenden, andere soorten en toekomstige generaties. De mensheid heeft in belangrijke mate morele progressie geboekt doordat de morele kring van de meerderheid van de mensen steeds ruimer is geworden.

Vijf mythes over hoe verandering werkt

Bregman bespreekt verschillende misvattingen die mensen hebben over hoe maatschappelijke verandering tot stand komt:

1. Illusie van bewustzijn: Het onterechte geloof dat bewust zijn van problemen voldoende is om verandering teweeg te brengen. Mensen denken vaak dat het weten van een probleem hetzelfde is als er iets aan doen, maar in werkelijkheid is actie vereist.
2. Illusie van goede intenties: Het misverstand dat goede bedoelingen voldoende zijn om positieve resultaten te behalen. Het idee is onjuist omdat goede intenties vaak niet leiden tot effectieve of succesvolle acties, en soms zelfs contraproductief kunnen zijn.
3. Illusie van puurheid: Het onrealistische streven naar absolute zuiverheid in overtuigingen en daden binnen sociale bewegingen. Dit idee is misleidend omdat succesvolle veranderingen meestal vereisen dat men samenwerkt met anderen die niet noodzakelijk dezelfde zuivere opvattingen delen.
4. Illusie van synergie: Het foutieve geloof dat alle positieve doelen elkaar automatisch ondersteunen en versterken. Dit is een misvatting omdat verschillende idealen vaak conflicteren, wat het moeilijk maakt om ze tegelijkertijd te realiseren zonder compromissen of interne conflicten.
5. Illusie van onvermijdelijkheid: Het onterechte geloof dat morele vooruitgang vanzelf plaatsvindt door de loop van de geschiedenis. Deze illusie negeert de noodzaak van actieve inspanningen en moed om daadwerkelijke verandering te realiseren.

Morele pioniers steken anderen aan

Het boek staat vol met voorbeelden van mensen die morele ambitie tonen en hebben getoond. Bregman laat zien hoe individuen een enorme invloed kunnen hebben. Morele pioniers steken anderen aan om ook morele ambitie te ontwikkelen.

Grenzen aan morele ambitie

Aan het eind van het boek plaatst Bregman morele ambitie in een belangrijk perspectief. Hij legt uit dat morele ambitie niet alles is. Het kan je hele leven opslokken als je niet uitkijkt. Als dat gebeurt, spoel je het kind met het badwater weg. Bregman legt uit dat er meer tussen hemel en aarde is dan schuld en moraliteit. In een rijk menseleven speelt moraliteit een grote rol, maar zuigt ze niet alles op.

► Ik hoop dat dit boek velen aanzet tot meer morele ambitie.

Lees ook:

• Aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan
• Illusie van machteloosheid: we hebben meer invloed dan we denken
• Kritiek van De Snijtafel op ‘De meeste mensen deugen’
• Waarom veganistisch?