Aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan

Op de Correspondent is een behartigenswaardig artikel verschenen van Rutger Bregman met als titel Zes tekenen dat je aan de verkeerde kant van de geschiedenis staat. Ik noem hier enkele highlights uit het artikel in de hoop dat je daarna het artikel zelf gaat lezen.

Aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan

Bregmans uitleg over het aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan komt neer op het volgende.

• Hij legt uit dat door de geschiedenis heen samenlevingen zichzelf hebben gezien als heel beschaafd in vergelijking tot de barbaarse samenlevingen uit hun verleden.
• Nu wij echter terugkijken op die samenlevingen zelf, zien wij dat ook zij veel daden begingen die wij nu als wandaden beschouwen. Blijkbaar hadden ze toch blinde vlekken voor hun eigen wandaden.
• Hetzelfde kan gelden voor ons. Toekomstige beschavingen kunnen op de onze terugkijken en zien welke wandaden wij in onze tijd begaan.
• Wij kunnen die wandaden nu al herkennen en moreel juiste keuzes maken of onze hoofden in het zand steken (en daarmee aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan).

Zes aanwijzingen om de wandaden van nu te herkennen

Bregman noemt zes alarmbellen of aanwijzingen om erachter te komen wat de dingen zijn die wij nu als normaal beschouwen maar waar toekomstige generaties met afgrijzen naar zullen kijken:

1. We hebben allang gehoord wat er mis mee is: de argumenten waarom het verkeerd is, zijn al lang en breed geformuleerd en hadden we kunnen kennen
2. We zeggen dat het ‘nu eenmaal zo gaat’: we kunnen ons verschuilen achter de drie ‘N’s’: wandaden van onze tijd worden vergoelijkt door ze normaal, natuurlijk en noodzakelijk te noemen
3. We duiken weg voor de ongemakkelijke feiten (“Ik ga echt niet zitten kijken naar die reportage over de bio-industrie!”)
4. We maken morele voorlopers belachelijk
5. We vinden het lastig om de gewoonte uit te leggen aan onze kinderen
6. We vermoeden dat toekomstige generaties de gewoonte als barbaars zullen zien

Voorbeelden: consumentisme, vergelding, dierenleed

Bregman beschrijft enkele voorbeelden van gewoontes die nu algemeen worden beschouwd als normaal maar die later wellicht zullen worden gezien als moreel verwerpelijk:

• luxe-artikelen kopen terwijl er mensen sterven van de honger
• het vergelden van misdaden
• de manier waarop we met dieren omgaan (lees ook)

Hij gaat uitgebreid in op het laatste voorbeeld. Aan de hand van de zes aanwijzingen laat hij zien dat dit onderwerp een goede kans heeft om door latere generaties als barbaars en immoreel te worden gezien (lees meer).

Morele voorlopers

Bregman besluit met enkele gedachten over morele pioniers:

• Morele pioniers zijn geen heiligen. Morele pioniers op het ene gebied (bijvoorbeeld voor afschaffing van de slavernij) zien wij nu vaak als barbaars op andere gebieden (bijvoorbeeld tegen gelijke rechten voor vrouwen).
• Morele pioniers tonen moed. Ze brengen offers voor hun overtuigingen. Het is niet dapper om je nu als tegenstander van slavernij op te stellen. Dat was het wel in de tijd dat de grote meerderheid er een voorstander van was en abolitionisten als nare mensen zag.
• Hij haalt een Amerikaanse journalist aan die ooit opmerkte: ‘De maatschappij eert haar levende conformisten en haar dode onruststokers.’

Kies je voor de voorhoede of de achterhoede?

Enkele gedachten tot besluit:

• Als individuen maken we allemaal zelf onze eigen keuzes en kiezen we ons eigen tempo.
• Willen we het comfort hebben van het behoren tot de meerderheid van de conformisten? Dan bestaat de kans dat we moeten aanzien dat steeds meer mensen om ons heen toch met de verandering meegaan en dat we uiteindelijk tot een minderheid gaan behoren. Ook lopen we wellicht het risico dat we later met schaamte moeten terugkijken op onze keuzes.
• Kiezen we het ongemak van het voorloperschap? Dan kunnen we wellicht meemaken dat steeds meer mensen zullen aanhaken bij onze keuze tot zich een meerderheid vormt en dat we met voldoening kunnen terugkijken op onze keuze.
• Neig je naar een rol in de voorhoede of in de achterhoede?