Het doek valt voor ego-depletie

Vorig jaar schreef ik al dat het bestaan van het ego-depletie twijfelachtig is (hier) en dat concept gebaseerd is op een simplistische manier van denken over psychologie (hier). Nu lijkt het doek voor het concept ego-depletie definitief te vallen. Daniel Enger beschrijft in een artikel in Slate hoe het concept stap voor stap van zijn voetstuk is gevallen.

Het replicatie-onderzoek

Het artikel beschrijft hoe een replicatie is uitgevoerd van een onderzoek dat het ego-depletie effect liet zien (dit onderzoek). Terzijde merk ik op dat er nauwelijks een verdenking kan bestaan dat degenen die het replicatie-onderzoek uitvoerden een belang zouden hebben bij het ontkennen van het bestaan van ego-depletie. Martin Hagger voerde dit replicatieonderzoek uit. Hij deed in 2010 een meta-analyse waarin het bestaan van ego-depletie werd aangetoond. Dit resultaat werd overigens in 2015 ontkracht door een nieuwe meta-analyse die beter was opgezet en uitgevoerd (zie hier). Roy Baumeister, de grote man achter het ego-depletie concept, werd geconsulteerd bij de keuze van de methodologie.

Het onderzoek dat gerepliceerd werd gebruikte een zelfbeheersingstaak. Proefpersonen keken naar een scherm waarop eenvoudige woorden kort verschenen. Ze moesten een toets indrukken als het betreffende woord de letter ‘e’ bevatte maar alleen dan als er niet binnen twee posities vanaf die ‘e’ nog een klinker stond. De originele studie waarin deze taak werd uitgevoerd vond een sterk ego-depletie-effect. De proefpersonen deden het veel slechter op een vervolgtaak.

In 24 laboratoria, op verschillende plekken in de wereld, werd het replicatie-experiment uitgevoerd. Het resultaat: bij 21 van de experimenten werd geen ego-depletie-effect gevonden, bij 2 experimenten werd wel een ego-depletie-effect gevonden en bij 1 experiment werd een negatief effect (het omgekeerde van ego-depletie dus) gevonden.

Reactie Baumeister

Roy Baumeister vindt de negatieve resultaten niet overtuigend. Hij denkt dat de manier waarop het onderzoek precies is uitgevoerd de reden is dat de resultaten uitbleven. Hij gaat nu zelf een replicatieonderzoek opzetten. Een andere psycholoog die veel onderzoek naar ego-depletie heeft gedaan en daar erg bekend door is geworden is Michael Inzlicht, werkzaam op de unversiteit van Toronto. Hij reageert geheel anders dan Baumeister. In een recent blogbericht toont hij zich tamelijk verslagen en zegt:

I have spent nearly a decade working on the concept of ego depletion, including work that is critical of the model used to explain the phenomenon. I have been rewarded for this work, and I am convinced that the main reason I get any invitations to speak at colloquia and brown-bags these days is because of this work. The problem is that ego depletion might not even be a thing. By now, many people are aware that a massive replication attempt of the basic ego depletion effect involving over 2,000 participants found nothing, nada, zip. Only three of the 24 participating labs found a significant effect, but even then, one of these found a significant result in the wrong direction!