We leven in een tijd van grote veranderingen in onze samenlevingen. Organisaties moeten blijven innoveren om succesvol te zijn in een veranderende maatschappij, wat vereist dat leiders en managers zorgen voor een cultuur die creativiteit en innovatie bevordert en blijven zoeken naar nieuwe manieren om te innoveren en te groeien. Is innovatie in jouw organisatie ook van belang dan kan het nuttig zijn om kennis te nemen van de wreedheidsprikkel.

De wreedheidsprikkel

Ongeveer 40 jaar geleden introduceerde Teresa Amabile in 2 publicaties het probleem van de “wreedheidsprikkel” bij creativiteit in organisaties. Dit houdt het volgende in: onzekere individuen hebben een prikkel om de ideeën van anderen af te breken om intellectuele status te verwerven, maar dit kan schadelijk zijn voor de creativiteit. Positieve feedback en een ondersteunende omgeving zijn namelijk belangrijk voor het bevorderen van creativiteit, maar de wreedheidsprikkel kan juist leiden tot negatieve feedback en een gebrek aan steun, wat de creativiteit kan belemmeren.

Negatief beoordelen om intelligent over te komen

In het eerste artikel van Amabile & Glazebrook (1982) werden twee experimenten uitgevoerd waaruit bleek dat wanneer beoordelaars zich onzeker voelden over hun intellectuele status of verwachtten dat hun publiek een hogere status had dan zij, hun beoordelingen negatiever en kritischer werden. Het artikel onderzoekt echter niet of negatievere beoordelaars slimmer worden gevonden dan positievere beoordelaars.

Negatief werd beleefd als intelligenter

In het tweede artikel (Amabile, 1983) voerde Amabile twee experimenten uit om na te gaan of negatieve beoordelaars ook daadwerkelijk als slimmer worden ervaren dan positieve beoordelaars. Zij gebruikte boekbesprekingen uit de New York Times en paste deze aan zodat ze ofwel negatief ofwel positief waren. Deelnemers werden gevraagd de intelligentie en competentie van de twee recensenten te beoordelen, en de negatieve recensenten werden als slimmer beoordeeld dan de positieve. Amabile noemde haar artikel “Briljant maar wreed” om aan te geven dat wreedheid een manier is voor beoordelaars om briljant te lijken bij het beoordelen van andermans ideeën.

Wreedheidsprikkel ondermijnt creativiteit

Onderzoeker Justin M. Berg suggereert dat de “wreedheidsprikkel”, die mensen beloont voor kritiek op en afwijzing van andermans ideeën, kan leiden tot onderwaardering van creatieve ideeën (Berg, 2020). Uit zijn eigen onderzoek blijkt dat de neiging tot wreedheid kan leiden tot onderschatting van de meest creatieve ideeën van anderen.

Voorspellen van het succes van creatieve ideeën

Een relevant onderzoek in deze context betrof de circusindustrie, met bedrijven zoals Cirque du Soleil (Berg, 2016). Dit onderzoek ging over “creative forecasting”, oftewel het vermogen om de uitkomst van nieuwe ideeën te voorspellen. Circusprofessionals voorspelden het succes van nieuwe circusacts bij het publiek, en de nauwkeurigheid van hun voorspellingen werd getest met een grote groep publieksleden.

In het onderzoek werd vooral een vergelijking gemaakt tussen de rol van de maker en die van de manager. In veel creatieve industrieën zijn de beoordelingen van managers van doorslaggevend belang omdat zij selecteren welke ideeën wel en niet in productie worden genomen. Ontwerpers worden geacht nieuwe ideeën te genereren, maar hebben geen zeggenschap over de selectie van deze ideeën.

De makers voorspelden succes beter dan de managers

Interessant genoeg toonden de onderzoeksresultaten aan dat makers accurater waren dan managers in het voorspellen van het succes van de ideeën van andere makers. Makers waren echter niet goed in het evalueren van hun eigen ideeën – zij overschatten de waarde ervan. Maar als het ging om de ideeën van hun collega’s, waren de makers accurater dan de managers. Managers waren statistisch gezien niet beter dan een leek zonder expertise in de circusindustrie.

Het voordeel van ontwerpers ten opzichte van managers was het grootst voor de meest nieuwe ideeën, aangezien managers deze onderschatten terwijl ontwerpers eerder geneigd waren de waarde ervan nauwkeurig in te schatten.

Divergent denken vs. convergent denken

Uit een vervolgexperiment bleek dat het voordeel van makers ten opzichte van managers bij het nauwkeurig voorspellen van het succes van creatieve ideeën te wijten kan zijn aan de aard van hun respectieve rollen. Makers kunnen profiteren van hun nadruk op divergent denken (ideegeneratie) in hun rol, waardoor ze meer openstaan voor de nieuwe ideeën van anderen. De nadruk die managers daarentegen leggen op convergent denken (evaluatie van ideeën) kan hen slechter maken in het evalueren van ideeën, omdat zij de voordelen van divergent denken missen.

Conclusie

De wreedheidsprikkel, houdt in dat mensen de ideeën van anderen hard bekritiseren om slimmer te lijken en intellectuele status te verwerven. Hoewel dit op korte termijn kan werken, is deze oplossing niet duurzaam en niet in het algemeen belang. Na verloop van tijd kan de wreedheidsprikkel de creativiteit van henzelf en van anderen in de organisatie verstikken.

Justin Berg suggereert dat welwillende beoordelaars een meer productieve self-fulfilling prophecy kunnen produceren door een balans te vinden tussen positief en negatief denken, het aanmoedigen van het nemen van risico’s, constructieve feedback en intrinsieke/prosociale motivatie. Dit bevordert uiteindelijk de creativiteit en kan elkaar wederzijds versterken met welwillendheid en creatieve genialiteit. Bij de beoordeling van nieuwe ideeën kan pessimisme op de korte termijn diepzinnig lijken, maar op de lange termijn kunnen zowel pessimisten als optimisten eindigen met het niveau van creativiteit dat zij verwachtten.

Mijn reflecties

Enkele reflecties van mijn kant:

1. De wreedheidsprikkel zou ook een rol kunnen spelen in hoe mensen reageren op sociale media-sites. De negativiteit op sociale media kan wellicht deels verklaard worden door de wreedheidsprikkel: misschien hopen de negatieve reageerders intelligent over te komen door ideeën van anderen af te kraken.
2. Negatief oordelen kan wellicht een perceptie van intelligentie opwekken maar dit betekent niet dat het een werkelijke uiting van intelligentie is, of dat het je werkelijke intelligentie vergroot. Het is de vraag hoe veel je op de lange termijn opschiet met intelligent overkomen. Een daadwerkelijke houding van intelligentie lijkt me meer de moeite waard. (Lees ook: Cynisme ontmaskerd: de mythe van de intelligente cynicus)
3. Ik vermoed dat de wreedheidsprikkel meer voorkomt in statische-mindsetculturen dan in groeimindsetculturen. Investeren in een groeimindsetcultuur lijkt me een nuttige tegenmaatregel tegen de wreedheidsprikkel. (Lees meer: Organisatiemindsets voorspellen vertrouwen en betrokkenheid).
4. Het lijkt verstandig om het selecteren van creatieve ideeën voor innovatie niet alleen aan managers over te laten. Een participatief besluitvormingsproces waarbij ook makers betrokken zijn lijkt beter omdat makers beter zijn in het voorspellen van het toekomstige succes van creatieve ideeën dan managers.