Wijsheid is een kenmerk van optimale menselijke ontwikkeling – een zeldzame persoonlijke hulpbron die zowel de samenleving in brede zin als het individu dat er gebruik van maakt, ten goede komt.
~ Nic Weststrate & Judith Glück (2017)

Eén van de aantrekkelijke kanten van een vak als wiskunde is dat het gedecontextualiseerd is. Wiskundevraagstukken hebben antwoorden die altijd hetzelfde zijn, op welk moment of op welke plek je ze ook probeert op te lossen. Net zoals dat het geval is bij een kruiswoordpuzzel kan het heel bevredigend zijn om een wiskundig vraagstuk op te lossen. Wiskunde is wel een uitdagend vak maar hoe je het kunt leren en hoe je het kunt onderwijzen is vrij duidelijk. Maar hoe zit het met wijsheid? Kun je dat ook aanleren? En zo ja, hoe zou onderwijs in wijsheid er dan uit moeten zien? Met andere woorden: hoe leer je kinderen effectief omgaan met complexe problemen waarvan niet duidelijk is wat de beste oplossing is?

Lees verder »

Of je het nut ziet van het cultiveren van wijsheid in werksituaties hangt ervan af of je gelooft dat wijsheid überhaupt ontwikkeld kan worden. Recent experimenteel onderzoek heeft laten zien dat de belangrijke componenten van wijsheid inderdaad goed ontwikkelbaar zijn. In een nieuw hoofdstuk zet Igor Grossmann (2020) op een rijtje wat er bekend is over de ontwikkelbaarheid van wijsheid. Ook geeft hij suggesties voor hoe wijsheid in werk gecultiveerd kan worden.Lees verder »

Van oudsher hebben filosofen zich al verdiept in wijsheid. Maar binnen de psychologie heeft dit onderwerp tot voor kort relatief weinig aandacht gekregen, zeker vergeleken met een onderwerp als intelligentie. Maar de laatste jaren komt daar verandering in. Er is meer consensus ontstaan over wat we bedoelen met wijsheid, in welke mate het voorkomt bij mensen en waar het mee correleert. Grossmann & Brienza (2018) beschrijven in een nieuw artikel hoe wijsheid een unieke bijdrage kan leveren aan het oplossen van complexe vraagstukken van onze tijd.

Lees verder »

Hoe hangt wijsheid samen met welbevinden? Dit is een vraag die onderzoekers al een tijd bezighoudt. Tot nu toe waren er echter geen duidelijke antwoorden op deze vraag. Een nieuw onderzoek laat zien hoe de relatie tussen wijsheid en welbevinden in elkaar steekt.

Lees verder »

Wijsheid is iets om na te streven. Veel mensen zouden graag wijs willen kunnen handelen in complexe situaties. En voor veel mensen is het een aantrekkelijk perspectief om, naarmate zij ouder worden, wijzer te worden. Maar zijn we het eens over wat we bedoelen als we het over wijsheid hebben? Of is wat we wijs noemen eenvoudigweg een reflectie van onze persoonlijke waarden? Is wat de één wijs noemt iets heel anders dan wat de ander wijs noemt? In dit artikel bespreek ik onderzoek van Glück, et al. (2021) dat interessante antwoorden geeft op deze vragen.

Lees verder »

Wijsheid is een complex begrip. Wijsheid bevat meerdere componenten en facetten. Het brengt veel van de beste dingen in mensen tegelijkertijd samen. De complexiteit van wijsheid maakt het beschrijven en het bestuderen ervan moeilijk. Verschillende denkers en wetenschappers hebben vanuit verschillende hoeken gekeken naar dit complexe begrip. Met de komst van de nog jonge wetenschap van wijsheid begint er langzaamaan meer duidelijkheid te komen over waar wijsheid uit bestaat, hoe het gemeten kan worden, hoe het zich verhoudt tot andere concepten, wat het belang ervan is en hoe het ontwikkeld kan worden.

Lees verder »

Zowel in ons eigen alledaagse leven als in de maatschappij worden we geconfronteerd met belangrijke vraagstukken die lastig met kennis en rationaliteit alleen kunnen worden opgelost. De reden hiervoor is dat deze vraagstukken complex zijn, met veel onzekerheid zijn omgeven en dat er vaak verschillende perspectieven en belangen bij betrokken zijn. Denk aan hoe om te gaan met de Corona-crisis, de opkomst van artificiële intelligentie en de mogelijke ethische consequenties daarvan, politieke polarisatie en de verspreiding van misinformatie. Veel filosofen en psychologen denken dat wijsheid nodig is om dit soort vraagstukken effectief te lijf te gaan (lees meer). Maar wat is wijsheid?

Lees verder »

Zowel in de psychologie als binnen westerse maatschappijen is relatief veel belang toegekend aan intelligentie. Twee Canadese psychologen hebben gewezen op het belang van andere aspecten van ons cognitieve functioneren die in hun ogen minsten zo belangrijk zijn en ten onrechte minder aandacht hebben gekregen. De ene is Keith Stanovich die er voor pleit om veel meer aandacht te hebben voor rationaliteit. De andere is Igor Grossman die wijst op het grote belang van wijs redeneren. In twee nieuwe artikelen die hij samen met collega’s schreef, legt hij uit wat wijs redeneren inhoudt, waarom het zo belangrijk is en hoe we het kunnen onderwijzen. 

Lees verder »

Dit fragment is overgenomen uit het boek De Ontwikkeling van Wijsheid.

Gedurende het overgrote deel van de menselijke geschiedenis was progressie over generaties heen niet of nauwelijks aanwezig. Vele duizenden generaties lang was het niet zo dat opeenvolgende generaties steeds iets gezonder en welvarender werden. In sommige periodes ging het wat beter, in andere periodes wat slechter, vaak veel slechter. Een eerste grote doorbraak vond zo’n 12.000 jaar geleden plaats: de landbouwrevolutie. Deze vormde de basis voor de eerste menselijke nederzettingen en staten. Pas veel later, vanaf halverwege de 16e eeuw, vond in Europa een volgende doorbraak plaats: de wetenschappelijke revolutie. In deze periode vond een enorme verschuiving plaats in het denken over onszelf, de wereld en onze plek daarin en over wat we weten over hoe we dingen te weten kunnen komen.

Lees verder »

De Ontwikkeling van Wijsheid. Over de geschiedenis en wetenschap van wijsheid.

Coert Visser (2021),  Hardcover, 240 pagina’s, 9789079750115

De zoektocht naar wijsheid is bijna zo oud als de mensheid zelf. Al duizenden jaren geleden hebben filosofen, theologen en schrijvers inspirerende antwoorden geformuleerd op de vraag wat wijsheid is en hoe je het ontwikkelt en toepast. Tegelijk blijft er verwarring vanwege de grote verscheidenheid aan perspectieven op wijsheid. Sinds enkele decennia is er aandacht van wetenschappers voor het onderwerp. En dat helpt. Lees verder »

Wijsheid kun je definiëren als het verstandig omgaan met complexe levenssituaties, situaties waarin sprake is van ambiguïteit, meerdere gezichtspunten, verschillende belangen, verschillende korte- en langetermijneffecten en voortdurende verandering (zie hier). Wijsheid komt vooral neer op het onderkennen van onzekerheid, het relativeren van je eigen perspectief en het oog hebben voor het perspectief van anderen. Wijsheid is belangrijk. Het hangt niet samen met intelligentie maar wel met welbevinden en het hebben van goede sociale relaties. Justin Brienza en Igor Grossmann (2017) laten in een nieuw onderzoek een interessante relatie zien tussen wijsheid en sociale klasse. 

Lees verder »

Zijn mensen met sterke verstandelijke vermogens gelukkiger? Onderzoek dat in het verleden naar deze vraag is gedaan, leidde niet tot een eenduidig antwoord op deze vraag.

Het is een groot voordeel om in complexe situaties, zoals interpersoonlijke conflicten, wijs te kunnen handelen. Nu is bekend dat complexe situaties, waarin tegenstrijdige belangen en standpunten spelen, sterke emoties kunnen oproepen. Dit roept de vraag op welke rol emoties spelen bij de totstandkoming van wijs handelen. Is het zo dat emoties rationaliteit in de weg staan en dat je emoties dus het beste kunt proberen te verminderen? Of kunnen emoties juist behulpzaam zijn in het komen tot wijs gedrag? En zo ja, hoe dan? 

Lees verder »

Igor Grossman en Ethan Kross (2014) lieten zien dat mensen, door met afstand te kijken naar hun eigen problemen, vanuit een derdepersoonsperspectief, kunnen komen tot komen tot wijzere oordelen (lees meer over dat onderzoek). Een nieuw onderzoek van Grossman et al. (2016) richt zich op de vraag hoe stabiel of veranderlijk wijsheid in alledaagse situaties is. De onderzoekers voerden een dagboekonderzoek uit bij 152 mensen naar Wijs Redeneren (WR) door mensen dagelijks gedurende 9 maanden te laten reflecteren op problemen die zij de vorige dag hadden meegemaakt. De onderzoekers keken daarbij naar drie facetten van wijsheid: intellectuele bescheidenheid, zelftranscendentie (met afstand naar je eigen situatie kunnen kijken) en rekening kunnen houden met het perspectief van anderen/compromissen kunnen sluiten.

Lees verder »

Het woord waarden verwijst naar wat we belangrijk vinden in het leven en wat we denken dat goed en slecht is. Waarden zijn belangrijk omdat ze een sterke invloed op onze oordelen, keuzes en gedragingen hebben. Onderzoek uit de zelfdeterminatie laat zien dat wanneer we activiteiten verrichten die in overeenstemming zijn met onze waarden, we ons beter voelen en beter functioneren. Maar wat voor waarden kunnen we zoal hebben? In dit artikel beschrijf ik kenmerken van waarden en leg ik Shalom Schwartz’ Theorie van fundamentele menselijke waarden uit. Vervolgens beschrijf ik welke waarden wijze mensen vooral hebben en welke zij vooral niet hebben. Als je wijzer wilt worden, kun je hier misschien inspiratie uit opdoen.

Lees verder »