Wijsheid kun je definiëren als het verstandig omgaan met complexe levenssituaties, situaties waarin sprake is van ambiguïteit, meerdere gezichtspunten, verschillende belangen, verschillende korte- en langetermijneffecten en voortdurende verandering (zie hier). Wijsheid komt vooral neer op het onderkennen van onzekerheid, het relativeren van je eigen perspectief en het oog hebben voor het perspectief van anderen. Justin Brienza en Igor Grossmann (2017) laten in een onderzoek een opmerkelijke relatie zien tussen wijsheid en sociale klasse.

Onderzoek 1: online enquête

In hun eerste studie (N=2145) vroegen Brienza en Grossmann deelnemers via een online enquête na te denken over een recent conflict. Ze stelden 21 vragen gerelateerd aan vijf aspecten van wijsheid, zoals:

• “Heb je geprobeerd het perspectief van de ander te begrijpen?”
• “Heb je overwogen hoe de situatie zou kunnen veranderen?”
• “Heb je gezocht naar een compromis?”

De resultaten waren verrassend: mensen uit lagere sociale klassen scoorden significant hoger op wijsheid dan mensen uit hogere sociale klassen. Dit patroon bleef consistent op regionaal, individueel en situationeel niveau, zelfs na controle voor factoren als bevolkingsdichtheid, verstedelijking en opleidingsniveau.

Onderzoek 2: interviews

In de tweede studie (N=299) gebruikten de onderzoekers een gestratificeerde steekproef van volwassenen uit verschillende sociale klassen in Michigan. Deelnemers lazen gestandaardiseerde scenario’s over interpersoonlijke en maatschappelijke conflicten en werden geïnterviewd over mogelijke ontwikkelingen. Hun antwoorden werden beoordeeld op aspecten van wijsheid door onafhankelijke beoordelaars. Daarnaast werden metingen van vloeiende en gekristalliseerde cognitieve vaardigheden afgenomen.

De resultaten bevestigden de bevindingen uit de eerste studie:

• Deelnemers zonder universitaire opleiding vertoonden significant meer wijs redeneren over interpersoonlijke conflicten dan deelnemers met een hogere opleiding.
• Belangrijk is dat dit effect specifiek was voor interpersoonlijke conflicten en niet werd waargenomen bij maatschappelijke conflicten.
• Bovendien bleek wijs redeneren grotendeels onafhankelijk van algemene cognitieve vaardigheden.

Reflectie

Deze bevindingen suggereren dat mensen uit lagere sociale klassen mogelijk beter zijn toegerust om wijs te redeneren over interpersoonlijke kwesties. De onderzoekers opperen dat de ecologische omstandigheden van lagere sociale klassen, gekenmerkt door meer onzekerheid en onderlinge afhankelijkheid, deze vaardigheid kunnen bevorderen. Voor mensen uit hogere sociale klassen is het wellicht minder noodzakelijk geweest om deze vorm van redeneren te ontwikkelen.

Maar dit betekent niet dat mensen uit hogere sociale klassen gedoemd zijn tot ‘onwijsheid’. Wijsheid is aan te leren, en gezien de positieve associaties met welzijn en sociale relaties, lijkt het waardevol voor iedereen om hierin te investeren. Dit onderzoek nodigt uit tot een heroverweging van onze aannames over sociale klasse en cognitieve vaardigheden, en benadrukt het belang van contextuele factoren in de ontwikkeling van wijsheid.

► Wat denk jij?

Lees ook:

• Doet intrinsieke motivatie ertoe in omstandigheden van extreme armoede?
• The inner level: economische ongelijkheid en psychologische problemen
• De nadelige effecten van economische ongelijkheid
• De ontwikkelbaarheid van wijsheid
• https://www.youtube.com/@bondpeter