Wat zijn waarden en hoe ontwikkelen deze zich bij kinderen?

Jiseul Sophia Ahn & Johnmarshall Reeve (2020) geven in een nieuw onderzoek meer inzicht in hoe onze waarden zich tijdens onze jeugd ontwikkelen. Ze maken daarbij gebruik van het onderscheid uit de zelfdeterminatietheorie (ZDT) tussen intrinsieke waarden en extrinsieke waarden.

Waarden

Waarden zijn opvattingen over wat wenselijk is. Onze waarden geven richting aan onze houdingen, doelen en keuzes. De ontwikkeling van onze waarden start al in de vroege jeugd onder andere (vooral?) door de invloed van onze ouders. Tijdens de adolescentie hebben onze waarden veel invloed op hoe we onszelf zien en presenteren. Welke soorten waarden we ontwikkelen heeft veel invloed op wat we doen en op ons psychologisch welzijn (lees meer).

Intrinsieke waarden

Typische voorbeelden van intrinsieke waarden zijn ambities voor persoonlijke groei, het leveren van een bijdrage aan de gemeenschap en het hebben van betekenisvolle relaties. Het nastreven van dit soort dingen is prettig voor mensen omdat dit veel gelegenheid biedt voor de bevrediging van de psychologische basisbehoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid. Het hebben, nastreven en bereiken van intrinsieke waarden hangt samen met verschillende aspecten van psychologisch welzijn zoals vitaliteit, positieve emoties, tevredenheid over het eigen leven en minder gevoelens van angst en depressie. Bij adolescenten met vooral intrinsieke waarden is minder sprake van riskant gedrag en meer van gerichtheid op leren, altruïsme en samenwerking.

Extrinsieke waarden

Typische voorbeelden van extrinsieke waarden zijn ambities voor financieel succes, populariteit en sociaal imago. Het nastreven van dit soort waarden richt de dagelijkse activiteiten van mensen in een richting waarin ze frustratie van hun psychologische basisbehoeften ervaren of, in het gunstigste geval, indirecte tevredenheid die van korte duur is en afhankelijk is van sociale goedkeuring of validatie. Het hebben, nastreven en bereiken van extrinsieke waarden hangt niet samen met psychologisch welzijn en wel met enkele aspecten van psychologisch onwelzijn. Bij adolescenten die vooral extrinsieke waarden hebben is meer sprake van etnische en raciale vooroordelen, autoritarisme en machiavellisme.

Drie processen

Op basis van de literatuur identificeerden Ahn & Reeve drie mogelijke processen waarlangs waarden zich in onze jeugd kunnen ontwikkelen:

1. Directe overdracht van waarden: kinderen nemen waardengeladen woorden en gedragingen van hun ouders over. Zowel intrinsieke als extrinsieke waarden zouden zo van ouder op kind kunnen overgaan.
2. Indirecte overdracht van waarden: de opvoedstijl van ouder stimuleert of belemmert de internalisatie van maatschappelijke en ouderlijke waarden. Een autonomie-ondersteunende opvoedstijl zou intrinsieke waarden bij het kind opwekken en een dwingende opvoedstijl extrinsieke waarden.
3. Vanuit het kind zelf: via vervulling van de psychologische basisbehoeften komen evolutionair gevormde neigingen tot expressie in waarden. Vervulling van basisbehoeften zou leiden tot intrinsieke waarden. De frustratie van basisbehoeften zou leiden tot extrinsieke waarden. De frustratie van basisbehoeften zou namelijk leiden tot een kwetsbaarheid van het individu die de behoefte schept naar het zoeken van externe indicatoren van eigen waarde (zoals roem, geld en macht).

Het onderzoek

De onderzoekers analyseerden informatie van 233 Zuid-Koreaanse moeder-kindparen. Bij moeders werden vragenlijsten over hun waarden afgenomen. Bij kinderen (leeftijd 10-12 jaar) werden vragenlijsten afgenomen om waarden, beleefde opvoedstijl en behoeftenbevrediging te meten. De onderzoekers kozen voor een longitudinale van een jaar met 4 meetmomenten zodat de effecten over tijd konden worden bekeken.

Resultaten

De volgende resultaten werden gevonden:

1. Extrinsieke waarden werden direct overdragen van moeders aan kinderen.
2. Intrinsieke waarden werden niet direct overgedragen van moeders aan kinderen.
3. Intrinsieke waarden van de moeder voorspelden een behoeftenondersteunende opvoedstijl maar deze voorspelde niet een verandering in intrinsieke waarden bij het kind.
4. Extrinsieke waarden van de moeder voorspelden noch de opvoedstijl noch de waarden van het kind.
5. Tegen de verwachting van ZDT in voorspelde behoeftenfrustratie van het kind niet de ontwikkeling van extrinsieke waarden.
6. Een behoeftenondersteunende opvoedstijl voorspelde behoeftenbevrediging bij het kind en dit voorspelde de ontwikkeling van intrinsieke waarden.

Samenvatting

Kort gezegd komt uit dit onderzoek het volgende naar voren. Intrinsieke waarden zijn ontstaan uit de eigen innerlijke psychologische ervaringen van het kind en hangen samen met de bevrediging van psychologische basisbehoeften. Extrinsieke waarden komen tot ontwikkeling via directe overdracht van ouder op kind door hoe de ouder via woorden en gedragingen uitging geeft aan deze waarden.