Slecht gestructureerde problemen zijn problemen waarbij sprake is van een aantal lastige kenmerken. Zo is er sprake van onvolledige, tegenstrijdige en onduidelijke informatie. Ook is er vaak onduidelijkheid over doelen. Daar komt nog eens bij dat betrokkenen het niet met elkaar eens zijn over hoe belangrijk het vraagstuk is en over wat er precies bereikt moet worden. Ook hebben betrokkenen vaak tegengestelde overtuigingen, meningen en belangen. En als klap op de vuurpijl kan er nog sprake van onderling wantrouwen zijn tussen betrokkenen.

Kennis en intelligentie kunnen wel helpen om slecht gestructureerde problemen op te lossen maar zijn hiervoor niet voldoende.

Componenten van praktische wijsheid

Een kwaliteit die belangrijk is bij het hanteren van slecht gestructureerde problemen is praktische wijsheid. Onderzoekers onderscheiden de volgende vaardigheden van wijsheid:

1. Context-aanpassingsvermogen (bijvoorbeeld praktisch of pragmatisch redeneren, optimalisatie van gedrag naar het bereiken van bepaalde resultaten)
2. Perspectivisme (bijvoorbeeld overwegen van diverse perspectieven, vooruitziende blik en langetermijndenken)
3. Dialectisch en reflectief denken (bijvoorbeeld balanceren en integreren van standpunten, respecteren van tegenstellingen)
4. Epistemische nederigheid (bijvoorbeeld onbevooroordeeld/ nauwkeurig denken, door illusies heen kijken, je eigen beperkingen begrijpen)

Wijsheid en slecht gestructureerde problemen

Als je kijkt naar de vier metacognitieve vaardigheden dan valt je wellicht op dat deze rechtstreeks gerelateerd zijn aan de kenmerken van de slecht gestructureerde problemen:

Ruimte bieden aan het perspectief van anderen en het zoeken naar gedragen oplossingen werkt goed bij slecht gestructureerde problemen. Dit zal er onder andere te maken hebben het gevoel dat zij zich hierdoor gerespecteerd voelen als gelijkwaardige individuen. En dit heeft veel voordelen zoals blijkt uit onderzoek van Renger et al. (2017). Zij lieten zien dat mensen gelijkwaardig behandelen ervoor zorgt dat zij zich autonoom voelen, zich tot de groep voelen behoren, meer bereid zijn om samen te werken en meer tevreden zijn.

Veel slecht gestructureerde problemen in ons alledaagse leven

In opleidingen besteden we veel aandacht aan het oplossen van goed gestructureerde problemen. Dit zijn problemen waarvan duidelijk is wat de goede oplossing is en welke methode gevolgd moet worden om te komen tot deze oplossing. Denk aan wiskundesommen. Het is goed dat dit gebeurt.

Maar in onze dagelijks leven, zowel in werk als privé, krijgen we heel veel te maken met grote en kleine slecht gestructureerde problemen. Het is belangrijk dat we meer aandacht gaan besteden aan de vaardigheden die nodig zijn om ook dit soort problemen op te lossen.