Rosy retrospection bias (RRB; de rooskleurige-terugblikbias) is een cognitieve bias die inhoudt dat we ons ons verleden iets te positief herinneren. We kijken, met andere woorden, door een roze bril naar gebeurtenissen in ons verleden. De observatie dat deze bias bestaat, is al oud. De oude Romeinen kenden het gezegde: “memoria praeteritorum bonorum“, wat betekent: “Het verleden wordt altijd goed herinnerd”. Maar ook in een nostalgisch Nederlands liedje als Het dorp herken je de RRB terug.
Hoe komen we aan de rosy retrospection bias?
Het is niet bekend hoe de bias is ontstaan maar we kunnen er wel over speculeren. Het zou bijzonder veel mentale energie kosten om ons alle gebeurtenissen in ons leven te herinneren, compleet voorzien van alle details van de situaties. Dit zou evolutionair vermoedelijk erg nadelig zijn. Door onze herinneringen te comprimeren, spelen we mentale aandacht vrij voor andere dingen. Dit comprimeren betekent dat we gebeurtenissen vergeten. En van de gebeurtenissen die we ons wel herinneren vergeten we veel details.
Maar onze herinneringen veranderen ook kwalitatief. Dit proces kan deels verklaard worden door hoe we blijven praten en nadenken over de gebeurtenissen in ons leven. Mogelijk focussen we in deze terugblikken liever op positieve aspecten dan op negatieve aspecten om te bevorderen dat we ons nu goed in plaats van slecht voelen. Het zou trouwens kunnen dat dit proces niet bewust maar onbewust plaatsvindt.
Het RRB-effect kan versterkt worden door iets als het kijken naar foto’s en filmpjes van vroeger. Bij het maken van foto’s kiezen we vaak mooie en leuke momenten uit en als we gefotografeerd worden, zetten we liever een lach op dan een zuur gezicht. Het is dus niet zo verrassend dat foto’s de minder leuke aspecten van gebeurtenissen onderbelichten en dat het kijken naar foto’s onze herinneringen dus iets te rooskleurig maakt.
Relatief weinig onderzoek
Hoewel de bias misschien heel herkenbaar is, is er bij mijn weten maar weinig onderzoek naar gedaan. De publicatie waar meestal naar verwezen wordt als het gaat om RRB is Mitchell et al. (1990). Deze onderzoekers onderzochten hoe mensen dachten over hun vakanties. Van tevoren was er positieve anticipatie gevolgd door milde teleurstelling tijdens en kort na de vakantie. Na verloop van tijd gingen de meeste mensen zich de vakantie echter als positiever herinneren dan hoe ze hem op het moment zelf hadden ervaren.
Omdat ik slechts weinig onderzoek ben tegengekomen, weet ik niet hoe vaak de bias voorkomt en onder welke omstandigheden deze vooral voorkomt.
Positieve en negatieve effecten
De RRB heeft mogelijk zowel positieve als negatieve gevolgen voor ons leven. Een positief effect kan zijn dat we in het hier en nu positieve emoties kunnen beleven door ons ons verleden als positief te herinneren. Een ander positief effect kan zijn dat we door gebeurtenissen als te positief te herinneren we met optimisme naar een volgende gebeurtenis van dezelfde soort vooruitkijken (“Die vakantie wordt vast weer heel leuk!”).
Er kunnen ook negatieve effecten zijn. Een negatief effect zou kunnen zijn dat je opnieuw in een situatie stapt die je je als positief herinnert maar die minder positief verliep toen je erin zat. De RRB kan er zo wellicht toe leiden dat de ezel zich iets vaker tweemaal tegen dezelfde steen stoot.
Je zou kunnen denken dat door het verleden zo positief te zien, het heden en de toekomst er maar bleekjes bij afsteken. De conclusie zou dan kunnen zijn: vroeger was mijn leven goed en nu is het minder geworden. Het wordt vast steeds slechter. Maar er zijn aanwijzingen dat dit niet zozeer gebeurt als we over ons eigen leven denken. Ook ons eigen heden en onze eigen toekomst kunnen we te rooskleurig inschatten (Kouchaki & Gino, 2016).
Ons eigen leven versus de maatschappij
Als we echter niet over ons eigen leven maar over de maatschappij waarin we leven denken, treden dit soort contrasteffecten wel op. Over het verleden van de maatschappij kunnen we te rooskleurig denken en over het heden en de toekomst te pessimistisch (lees meer). Dit is trouwens geen algemeen menselijke bias. In bepaalde culturen heerst dit type vervaldenken momenteel sterk, in andere veel minder.
Conclusie
Mogelijk wegen de voordelen van de RRB met betrekking tot ons eigen leven redelijk goed op tegen de mogelijke nadelen. Een rooskleurige terugblik op ons eigen leven kan vermoedelijk minder kwaad dan een te rooskleurige terugblik op onze maatschappij. Dat laatste kan ons te conservatief maken. In extreme mate zou dat zelfs kunnen leiden tot een vorm van collectief uit de bocht vliegen als Make America Great Again.
0 reacties