Een nieuw onderzoek brengt de visie van John Rawls op een rechtvaardige samenleving in verband met de psychologische basisbehoeften uit de zelfdeterminatietheorie.

Context is belangrijk voor ons functioneren en welzijn

Literatuur over de fundamentele attributiefout laat zien dat situaties meer invloed op ons hebben dan we ons meestal realiseren. De context waarin we functioneren heeft veel invloed op hoe we ons gedragen, hoe we over onszelf denken en hoe goed het met ons gaat. Het is dus belangrijk wat voor contexten we opzoeken en ook wat voor contexten we scheppen voor onszelf en elkaar.

Als ouders en op scholen proberen we een context voor onze kinderen te scheppen waarin zij zich goed kunnen ontwikkelen. In organisaties proberen we een context te scheppen waarin werknemers goed kunnen werken, zich goed kunnen ontwikkelen en zich goed kunnen voelen. En in samenlevingen proberen we een context te scheppen die burgers als rechtvaardig beschouwen en waarin zij goed kunnen participeren en zich goed kunnen voelen.

Rawls: welke samenleving zouden we kiezen als we onszelf niet zouden kennen?

Een belangrijke denker over de inrichting van samenlevingen was de Amerikaanse filosoof John Rawls (1921-2002; zie foto). Hij ontwikkelde een idee over een goede samenleving op basis van een gedachte-experiment. Hij vroeg zich af wat voor samenleving we zouden kiezen als we ons achter een sluier van onwetendheid omtrent onszelf zouden bevinden. Met andere woorden: welke samenleving zouden we zelf kiezen om in te leven als we niet zouden weten wat onze eigen etniciteit, seksuele geaardheid, geslacht, gender, religiositeit, rijkdom en politieke oriëntatie was?

Primaire sociale goederen

Rawls noemde deze onwetendheid de original position en ging er vanuit dat we vanuit deze original position objectiever en rechtvaardiger konden nadenken over hoe een rechtvaardige samenleving eruit zou moeten zien. Op basis hiervan dacht Rawls dat een rechtvaardige samenleving bepaalde primaire sociale goederen verschaft aan alle burgers. Deze primaire sociale goederen zijn: 1) basale rechten en vrijheden, 2) vrijheid van beweging en beroep, 3) gelijke toegang tot macht en verantwoordelijke posities, 4) inkomen en vermogen en 5) een sociale basis voor zelfrespect.

Leiden primaire sociale goederen via basisbehoeften tot welzijn?

Een nieuw onderzoek (Bradshaw et al., 2019) brengt de theorie van Rawls in verband met de zelfdeterminatietheorie. Twee vragen stonden centraal in het onderzoek. De eerste vraag was of de perceptie van mensen dat primaire sociale goederen beschikbaar waren inderdaad samenhing met verschillen aspecten van welzijn. De tweede vraag was of deze relatie tussen primaire sociale goederen en welzijn gemedieerd werd door psychologische basisbehoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid.

Zij onderzochten deze twee vragen in twee steekproeven. De eerste steekproef (N=762) bevatte respondenten uit 5 landen (VS, Australië, Zuid-Afrika, India en de Filipijnen). De twee steekproef (N=1479) bevatte respondenten uit minderheidsgroeperingen (seksueel, etnisch, politiek of religieus). Bij al deze respondenten maten zij drie soorten variabelen: 1) beleving van beschikbaarheid van primaire sociale goederen, 2) mate van bevrediging/frustratie van psychologische basisbehoeften en 3) verschillende aspecten welzijn/onwelzijn.

Resultaten

Als resultaat vonden zij dat er inderdaad een samenhang tussen primaire sociale goederen en welzijn bestond in beide steekproeven en dat deze relatie in beide steekproeven gemedieerd werd door de vervulling van de basisbehoeften. Een vereenvoudigde weergave van deze relaties zie je hieronder.

Reflectie

Dit onderzoek biedt een nieuwe aanleiding om te denken dat een goede samenleving niet alleen te definiëren is aan de hand van economische factoren zoals GDP en inkomen (lees meer). Psychologische basisbehoeften zijn noodzakelijk voor goed functioneren en tevredenheid. Het beschikbaar maken van primaire sociale goederen lijkt een goede manier zijn om deze psychologische basisbehoeften te vervullen.