Wijsheid wordt steevast geassocieerd met levenservaring, zowel door leken als experts. Als het waar is dat wijsheid zich ontwikkelt door levenservaring, hoe werkt dat dan? En om welk soorten levenservaring gaat het? Gaat het om situaties waarin we min of meer spontaan terechtkomen? Of gaat het om specifieke situaties die we gericht moeten opzoeken? Spontaan? Of speciaal opgezochte ervaringen?
Uitdagende levensgebeurtenissen als katalysatoren voor wijsheid
Glück & Bluck (2013) dachten dat uitdagende levensgebeurtenissen belangrijke katalysatoren van wijsheid kunnen zijn omdat deze de manier waarop je over jezelf en de wereld denkt ingrijpend kunnen veranderen. Je kunt hierbij denken aan negatieve en traumatische gebeurtenissen zoals een scheiding of het overlijden van een naaste maar ook aan positieve gebeurtenissen zoals de geboorte van een kind.
Omgaan met onbeheersbare gebeurtenissen: groei, aanpassing of verbittering
Vooral onbeheersbare gebeurtenissen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van wijsheid omdat ze het besef vergroten van de eigen grenzen en van de veranderlijkheid en onvoorspelbaarheid van het leven.
Belangrijke levensgebeurtenissen leiden niet onvermijdelijk tot meer wijsheid. Je zou je drie soorten trajecten kunnen voorstellen die individuen doorlopen na traumatische levensgebeurtenissen zoals weergegeven in het plaatje hieronder (gebaseerd op Weststrate & Glück, 2017).
Glück & Bluck suggereren dat de manier waarop we omgaan met levensgebeurtenissen bepaalt op wat voor pad we terechtkomen: groei, aanpassing of verbittering.
Het MORE(E) model
Het MORE(E) model van Glück & Bluck specificeert 5 factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van wijsheid:
- Mastery (Gevoel van meesterschap): vertrouwen in het eigen vermogen om te gaan met complexiteit, onzekerheid en veranderlijkheid.
- Openness (Openheid): bereidheid situaties vanuit meerdere perspectieven te bekijken, niet oordelend zijn, bereid zijn om te leren van anderen en van nieuwe situaties.
- Reflectivity (Reflectiviteit): de motivatie om op een complexe manier over complexe problemen na te denken om tot een dieper begrip te komen.
- Emotion regulation (Emotieregulatie): aandacht hebben voor emoties, tolereren van ambivalente gevoelens en in staat zijn om met emoties om te gaan naargelang de situatie.
- Empathy (Empathie): het perspectief van anderen in kunnen nemen en hier rekening mee houden.
Wijsheid ontwikkelt zich niet vanzelf maar is wel ontwikkelbaar
Wijsheid is dus niet statisch maar ontwikkelbaar. Het hangt van de situatie af hoe wijs we reageren en ook hoe we zelf denken over en reflecteren op lastige situaties beïnvloedt onze wijsheid. Positieve of negatieve levenservaringen maken ons niet vanzelf wijs. Hoe we er zelf mee omgaan bepaalt dit. Dit verklaart ook dat leeftijd geen goede voorspeller is van wijsheid.
Ouderdom maakt ons niet vanzelf wijs. Hoe we zelf met de gebeurtenissen in ons leven omgaan, bepaalt ons pad.
Bron: De Ontwikkeling van Wijsheid
shorturl.at/dozRS
► Een nieuw multilevel raamwerk van wijsheid en welzijn in reactie op tegenslag integreert posttraumatische groei en veerkracht perspectieven. Een jaar durend onderzoek (N=499) onderzocht wijsheidskenmerken zoals intellectuele nederigheid, ruimdenkendheid, perspectivisme en prosociale aspiraties in relatie tot tegenspoed.
Resultaten lieten zien dat zelfgedistantieerde reflectie, emotionele en cognitieve betekenis van tegenslag, en kapitalisatie samenhingen met wijsheidsverschillen, maar alleen zelfgedistantieerde reflectie voorspelde wijsheidstoename in de tijd.
Hogere wijsheidsniveaus werden geassocieerd met hoger subjectief en relationeel welzijn over individuen heen, maar niet binnen individuen in de tijd. Wijsheid kan het best worden voorgesteld als een netwerk in plaats van een hiërarchie.
De studie wijst op drie methodologische tekortkomingen in eerder onderzoek: overmatig gebruik van cross-sectionele ontwerpen, gebrek aan temporele specificiteit, en culturele vooringenomenheid. Toekomstig onderzoek moet deze beperkingen aanpakken.