Het versterken van je prefrontale cortex

door | okt 16, 2014 | Progressiegericht werken | 3 reacties

In zijn boek The Marshmallow Test beschrijft Walter Mischel hoe het vermogen van kinderen en volwassenen om zichzelf te beheersen een grote invloed heeft op hun leven. Individuen die in staat zijn om de bevrediging van hun behoeften uit te stellen en dus weerstand te bieden aan verleidingen zijn beter in staat om zich te concentreren op het bereiken van lange-termijn doelen. Zij doen het in allerlei opzichten beter dan individuen die hier minder goed in zijn. Twee hersensystemen spelen een belangrijke rol in het toegeven aan of weerstaan van verleidingen.

 

Het limbisch systeem

In de eerste plaats is er het limbisch systeem dat in het midden van de hersenen ligt, boven de hersenstam en onder de hersenschors. Dit systeem wordt wel het hete systeem genoemd. Dit systeem reguleert basale driften en emoties en speelt een belangrijke rol in het overleven van het organisme. Midden in het limbisch systeem ligt de amygdala, een klein amandelvormige structuur die het lichaam snel in actie kan zetten in (vermeend) bedreigende situaties of in situaties van aantrekking en verleiding. Het limbisch systeem verwerkt informatie snel en onkritisch. Het is niet reflectief.

De prefrontale cortex

In de tweede plaats is er een hersensysteem dat wel reflectief is en veel kritischer en zorgvuldiger is in de verwerking van informatie. Dit systeem is de prefrontale cortex (PFC). Mischel noemt dit het koele systeem. Dit systeem speelt een essentiële rol in het komen tot verstandige, doordachte oordelen en beslissingen, in het komen tot een lange-termijn-planning en in het reguleren en beheersen van emoties en het weerstaan van verleidingen. Dit koele systeem, de PFC, is evolutionair veel jonger en bij geen enkel organisme zo sterk ontwikkeld als bij de mens.

Het is daarmee een van dingen die ons bij uitstek onderscheidt van andere dieren en dus menselijk maakt.

Welk systeem dient wanneer actief te zijn?

Het hete en het koele systeem interacteren voortdurend met elkaar. Als het ene systeem actiever wordt, wordt het andere minder actief. Dit kan vaak een probleem opleveren. In veel situaties is er geen acuut gevaar (zoals er zou zijn wanneer er een leeuw op je afstormt) maar ervaren wij we wel stress en heftige emoties, zoals angst en woede. Ons hete hersensysteem spoort ons aan tot heftige en snelle reacties. Dit zijn echter vaak bij uitstek de situaties die vragen om de verstandige en genuanceerde aanpak van het koele systeem, de PFC. Je zou kunnen zeggen dat in de situaties waarin we de PFC het hardst nodig hebben hij vaak het minst gemakkelijk te gebruiken is.

De ontwikkeling van de PFC

Hoe goed we in staat zijn om onze prefrontale cortex te gebruiken, ligt niet bij onze geboorte vast. Een algemeen patroon is dat naarmate kinderen opgroeien de PFC zich ook ontwikkelt. Deze ontwikkeling is doorgaans zeker niet voltooid tot aan het einde van de adolescentie. Deze ontwikkeling verloopt niet autonoom. Bepaalde factoren in de omgeving kunnen stimulerend werken. Hoe ouders en leerkrachten met hun kinderen omgaan heeft er veel effect op. Wanneer ouders kinderen leren om hun emoties te reguleren en om hun behoeftebevrediging uit te stellen stimuleert dit de ontwikkeling van de PFC. Andere factoren kunnen remmend werken. Wanneer een individu langdurig blootstaat aan stress (chronische stress) dan tast dit de werking van de PFC aan.

Zelfbeheersing zonder te worstelen

Een belangrijk ander punt: individuen met een sterk ontwikkelde PFC zijn goed in staat om zichzelf te beheersen maar dit betekent niet dat zij hard worstelen met en vechten tegen emoties en driften. In plaats daarvan passen zij cognitieve technieken toe die het ‘worstelen’ uit zelfbeheersing halen. Een voorbeeld is dat zij hun aandacht op iets anders richten dan de stimulus die hen emotioneert. Iemand met een sterk ontwikkelde PFC zal zich niet zozeer de hele tijd afvragen: “Hoe kan ik dat heerlijke koekje weerstaan?” In plaats daarvan richt hij zijn aandacht misschien op iets heel anders, zoals “Binnen hoeveel tijd kan ik deze taak afronden?” Ook zou individu met een sterk ontwikkelde PFC in een emotionerende situatie zichzelf misschien niet afvragen: “Wat wil ik nu graag doen?” maar bijvoorbeeld: “Wat zou een verstandige persoon nu doen?”

Het trainen van je prefrontale cortex

Het goede nieuws is dat je, hoe oud je ook bent, je PFC kunt trainen. Dit begint met het inzien dat het in veel situaties beter is om je niet mee te laten slepen door je angst, woede of verlangen, maar door wat je verstandig vindt en door wat werkt. Het uiten van je woede in een gesprek, bijvoorbeeld, heeft een veel grotere kans op een negatief dan een positief effect. Als je dit inziet, kun je dingen doen die het gemakkelijker maken om verstandig te reageren in situaties die normaal gesproken emoties opwekken. Ik zal er een paar noemen. Je kunt je bijvoorbeeld goed voorbereiden op je gesprek. Dit maakt het makkelijker om doelgericht te blijven communiceren. Ook kun je gebruik maken van technieken als-dan planning, de plus-achter-de-min-zoeken en progressiegericht samenvatten. Deze technieken hebben een grote kans op effectiviteit en zijn mentaal zo belastend (zo moeilijk om uit te voeren) dan je eenvoudigweg niet de mentale capaciteit overhoudt om emotioneel te reageren.

Meer over progressiegericht werken

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (69)
  • Bruikbaar (40)

3 Reacties

  1. Itana Alders

    Als orthopedagoge heb ik altijd al interesse gehad in de functies van onze hersenen. Nu, in deze covid-19 periode, is het interessant om te zien hoe mensen verschillend reageren op de restricties van ons individuele en sociale gedrag. Frustratie tolerantie speelt hierbij een grote rol en dat blijkt bij veel mensen toch moeilijk te accepteren. Inzicht in wat de gevolgen zijn van ons gedrag en de verantwoordelijkheid voor anderen is ook een issue. Opvallend is dat in Denemarken dit probleem veel kleiner is: Hieronder kopie interview uit de Volkskrant!

    InterviewRudi Westendorp
    In Denemarken is de tweede golf alweer voorbij, wat doen ze daar beter? ‘Als ik hier geen mondkapje draag, dan krijg ik vragen’

    Geriater Rudi Westendorp was maandenlang lid van het corona-adviesteam in Denemarken, waar het leven na twee milde golven weer terugkeert naar normaal. Hij wijt de ernstige uitbraak in Nederland aan de volksaard en voorspelt dat vrij sociaal verkeer definitief aan banden zal worden gelegd.
    Ellen de Visser16 oktober 2020, 17:11

    Antwoord
  2. Brigitte Van den Berghe

    Hoe kan ik de prefrontale cortex van mijn 14-jarige zoon vlugger laten groeien ? Via bepaalde voeding, vitamines, beweging, meer sociale contacten, meer leerstof ?

    Antwoord
    • Coert Visser

      Beste Brigitte,
      Hier zijn enkele suggesties:

      Natuurlijke Ontwikkeling: Weet dat het ontwikkelen van PFC-achtige vaardigheden tijd nodig heeft. Het is normaal dat de volledige rijping van de PFC niet wordt bereikt tot aan het einde van de adolescentie. Geduld en begrip zijn essentieel tijdens deze groeifase.

      Emotieregulatie: Leer je zoon technieken om zijn emoties te reguleren, zoals het herkennen van gevoelens en het toepassen van zelfreflectie.

      Cognitieve Technieken: Moedig je zoon aan om zijn aandacht te richten op andere zaken dan directe verleidingen. Bijvoorbeeld, in plaats van te denken aan een verleidelijk koekje, kan hij zich concentreren op een taak die hij wil voltooien.

      Rolmodellering: Laat je zoon nadenken over wat een verstandige persoon in bepaalde situaties zou doen, wat helpt bij het nemen van weloverwogen beslissingen.

      Trainingstechnieken: Introduceer technieken zoals ‘als-dan planning’. Deze technieken kunnen helpen om doelgericht te blijven en minder emotioneel te reageren in stressvolle situaties.

      Naast dit soort dingen zijn andere aspecten van gezond leven waarschijnlijk ook ondersteunend (gezond eten, goed slapen, goed bewegen, etc.) Door bewust te zijn van de natuurlijke ontwikkelingstijd van de PFC en actief ondersteunende technieken aan te bieden, kan je zoon gesteund worden in zijn groei naar volwassenheid.
      Belangrijk is je zoon niet onder druk te zetten in dit proces. Autonomie-ondersteuning, begrip voor zijn perspectief, etc. werken veel beter dan straffen, belonen, controleren, etc.

      Hopelijk zit hier iets bij dat bruikbaar voor je is.

      Antwoord

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

 

Voeg je bij 527 andere abonnees
 

► UPDATES & REACTIES

  1. Coert Visser
  2. Coert Visser
  3. Eigenlijk past Trump precies dezelfde tactieken toe als Hitler. Van die laatste weten we tot wat dat geleid heeft. (en…

  4. Coert Visser

    Open link ► Dit artikel van Landry et al. (2024) laat zien dat vegetarische en veganistische eetpatronen kunnen helpen om…

  5. Coert Visser
  6. Coert Visser
  7. Coert Visser
  8. Coert Visser
  9. Coert Visser
  10. Coert Visser