Vorig jaar schreef ik Laten we minder snel psychische labels uitdelen over het werk van Laura Batstra. Zij is kritisch over de huidige tendens om gedrags- en ontwikkelingsuitdagingen bij kinderen en jongeren te snel te medicaliseren. In dit artikel bespreek ik de visie van Janne Hedegaard Hansen, hoofd van het Centrum voor een Beter Kinderleven in Kopenhagen.
Batstra’s kritiek op de medicalisering van gedrag
Batstra heeft kritiek op hoe we tegenwoordig omgaan met psychische labels. Ze legt het verschil uit tussen ziekten zoals diabetes – die objectief vastgesteld kunnen worden via biologische markers – en stoornissen zoals ADHD, die gebaseerd zijn op subjectieve interpretaties van gedrag. Dit verschil is belangrijk omdat het duidelijk maakt dat psychische classificaties geen vaststaande medische realiteiten zijn, maar eerder sociale constructies.
Ze bekritiseert de toenemende medicalisering van normaal gedrag. In de DSM worden steeds meer alledaagse gedragingen als pathologisch bestempeld, terwijl deze vroeger als variaties binnen het normale spectrum werden gezien. Dit wordt versterkt door vage diagnostische criteria met termen als “vaak” of “regelmatig”, die ruimte laten voor interpretatieverschillen. Het resultaat is wat Batstra diagnostische inflatie noemt: een uitdijend aantal diagnoses zonder dat er per se meer onderliggende problemen zijn.
Batstra waarschuwt voor de valkuil van reificatie – het behandelen van abstracte labels als concrete verklaringen. Wanneer we zeggen “hij is onrustig omdat hij ADHD heeft”, verwarren we de beschrijving van gedrag met de oorzaak ervan. Dit leidt tot een te nauwe focus op het individu, terwijl omgevingsfactoren zoals onderwijsdruk of sociale problematiek vaak minstens zo relevant zijn. Als alternatief pleit Batstra voor een contextuele benadering. In plaats van alleen te kijken naar afwijkend gedrag van individuen, moeten we maatschappelijke factoren die gedragsproblemen beïnvloeden systematisch in kaart brengen.
Hansen: Hoe systemen kinderen onbedoeld beperken
Janne Hedegaard Hansen richt haar aandacht op wat er gebeurt nadat een label is toegekend. Haar onderzoek toont aan hoe kinderen met een diagnose, handicap of sociale achterstand vaak vast komen te zitten in systemen die hen onbedoeld beperken in plaats van versterken. Ze signaleert het ‘gevaar van lage verwachtingen‘: een cultuur waarin we kinderen met etiketten te veel ontzien in plaats van uit te dagen.
Haar werk laat zien dat kinderen met ernstige fysieke of psychische beperkingen wél tot bloei kunnen komen. Wat hiervoor nodig is, is dat ze zich in een pedagogische omgeving bevinden die hen als volwaardige deelnemers ziet en hoge verwachtingen van hen heeft. Hansen documenteert hoe deze kinderen dan naar school gaan, leren, vriendschappen onderhouden en aan activiteiten deelnemen. Deze kinderen worden daarniet gezien als ‘gevallen’ die aangepast moeten worden, maar als individuen die kunnen groeien en ontwikkelen.
Door afwijkingen te snel te medicaliseren, creëren we volgens Hansen systemen die kinderen passief maken in plaats van actieve deelnemers aan de samenleving. Ze wijst op het paradoxale feit dat onze goedbedoelde zorgsystemen soms juist afhankelijkheid in stand houden in plaats van zelfredzaamheid te bevorderen.
Terughoudend met labels, ruimhartig in ondersteuning
Batstra’s en Hansens visies overlappen en vullen elkaar aan. Onze systemen beperken kinderen vaak onbedoeld in plaats van dat ze hen ondersteunen in hun ontwikkeling. Batstra legt bloot hoe diagnostische processen kunnen leiden tot overmedicalisering, terwijl Hansen uitlegt wat de praktische consequenties zijn wanneer we kinderen te veel zien door de bril van hun labels. Beide auteurs bieden concrete alternatieven: Batstra met haar pleidooi voor een socialere diagnostiek (DSS), Hansen met haar visie op pedagogische omgevingen die uitgaan van mogelijkheden in plaats van beperkingen. Samen wijzen ze de weg naar een benadering van kindontwikkeling die:
- Terughoudend is met labels, maar ruimhartig in ondersteuning
- Oog heeft voor maatschappelijke contextfactoren
- Uitgaat van hoge verwachtingen en ontwikkelingsmogelijkheden
- Kinderen behandelt als actieve deelnemers in plaats van passieve ontvangers van zorg
Bredere relevantie
De kritiek op snelle medicalisering en lage verwachtingen, en het pleidooi voor aandacht voor de context, is ook relevant buiten de context van het opvoeden en onderwijzen van kinderen. Ook in de context van werk kunnen we te snel geneigd zijn psychische labels toe te kennen, te lage verwachtingen te hebben en te weinig contextuele ondersteuning te bieden. De visies van Batstra en Hansen passen goed bij de progressiegerichte uitgangspunten en werkwijzen. Daarin zijn we terughoudend in het toekennen van persoonslabels en focusen we op het creëren van een context die psychologische basisbehoeften en een groeimindset ondersteunen. Door gericht te zijn op bereikte en verder te bereiken betekenisvolle progressie (in kleine stapjes) activeren we mensen om te blijven leren en presteren.
Meer lezen?
0 reacties