Het gedachteverschil: we denken meer over elkaar dan we denken

Menselijke interacties zijn complex en vaak gekenmerkt door misverstanden en verkeerde interpretaties. Een bekend fenomeen is de liking gap (het waarderingsverschil). Deze houdt in dat we de neiging hebben te onderschatten hoeveel anderen ons mogen. Dit kan leiden tot onnodige gevoelens van onzekerheid en zelftwijfel. In dit artikel bespreek ik een gerelateerd concept, het gedachteverschil, aan de hand van een artikel van Cooney et al. (2021). Wat is het gedachteverschil en wat betekent het voor ons dagelijks leven en professionele interacties?

Wat is het gedachteverschil?

Het gedachteverschil is het fenomeen waarbij mensen de frequentie waarmee hun gesprekspartners over hen denken na onderlinge gesprekken systematisch onderschatten. Dit ontstaat door de asymmetrische toegankelijkheid van iemands eigen gedachten ten opzichte van de gedachten van anderen.
Met asymmetrische toegankelijkheid wordt bedoeld dat mensen directe toegang hebben tot hun eigen gedachten en gevoelens, maar geen directe toegang hebben tot de gedachten en gevoelens van anderen. Hierdoor zijn iemands eigen gedachten en emoties veel prominenter aanwezig in hun bewustzijn. Dit leidt ertoe dat mensen zich meer bewust zijn van hun eigen gedachten over een gesprekspartner dan van de gedachten die de gesprekspartner over hen zou kunnen hebben. Deze ongelijke toegankelijkheid van eigen gedachten versus die van anderen resulteert in het gedachteverschil.
Dit verschijnsel komt voor in diverse sociale contexten en soorten relaties en zorgt ervoor dat mensen zich niet volledig bewust zijn van de impact en aanwezigheid van hun gesprekken in de gedachten van anderen. Cooney et al. (2021) toonden het gedachteverschil aan in een reeks van acht studies.

De acht studies en hun bevindingen

• Studie 1 onderzocht alledaagse gesprekken in een natuurlijke omgeving, zoals een eetzaal. De conclusie was dat het gedachteverschil bestaat in dagelijkse gesprekken. De ongelijke toegang tot eigen gedachten en die van anderen zorgt ervoor dat mensen de frequentie van andermans gedachten over hen onderschatten.
• In Studie 2 werden kennismakingsgesprekken tussen vreemden in een gecontroleerde laboratoriumomgeving geanalyseerd. De bevindingen toonden aan dat het gedachteverschil aanwezig is bij gesprekken tussen vreemden. Dit kan worden verklaard doordat in nieuwe ontmoetingen de asymmetrie in de toegang tot gedachten groter is, wat leidt tot het ontstaan van het gedachteverschil.
• Studie 3 evalueerde intieme gesprekken tussen vrienden. De resultaten lieten zien dat het gedachteverschil ook voorkomt in intieme gesprekken onder vrienden. Zelfs in intieme gesprekken, waarin mensen verondersteld worden elkaar beter te kennen, blijft de asymmetrische toegang tot gedachten bestaan, waardoor het gedachteverschil blijft bestaan.
• Bij Studie 4 werden conflicten tussen romantische partners onderzocht. Het gedachteverschil bleek aanwezig te zijn bij dergelijke conflicten en nam toe bij meer belangrijke en intense gesprekken. Hoe meer dit het geval is, hoe meer het de eigen gedachten domineert, waardoor de asymmetrie in de toegang tot gedachten groter wordt.
• Studie 5 moedigde deelnemers aan om na te denken over de gedachten van hun gesprekspartner. Het gedachteverschil verminderde wanneer mensen werden aangemoedigd om na te denken over de gedachten van hun gesprekspartner. Door bewust te reflecteren op de gedachten van anderen, krijgen mensen meer inzicht in andermans gedachten en verkleinen ze de asymmetrie.
• Studie 6 onderzocht het tijdsverloop na het gesprek. De conclusie was dat het gedachteverschil toeneemt naarmate er meer tijd verstreken is sinds het gesprek. Naarmate de tijd verstrijkt, blijven mensen hun eigen gedachten over het gesprek herinneren, terwijl de gedachten van anderen minder toegankelijk zijn, wat de asymmetrie vergroot.
• In Studie 7 werd de invloed van de neiging om te piekeren op het gedachteverschil onderzocht. Het gedachteverschil bleek beïnvloed te worden door de mate waarin mensen de neiging hebben tot piekeren. Mensen met een hogere neiging tot piekeren zijn meer gericht op hun eigen gedachten, wat de asymmetrie versterkt.
• Tot slot onderzocht Studie 8 de gevolgen van het gedachteverschil. De resultaten toonden aan dat het gedachteverschil invloed heeft op de kans op verzoening na een ruzie, waarbij zowel gedachtefrequentie als intensiteit een rol spelen. Het gedachteverschil kan dus invloed hebben op de uitkomst van conflicten en de kwaliteit van relaties.

De relevantie van het gedachteverschil in ons dagelijks leven en werkleven

Het gedachteverschil heeft belangrijke implicaties voor ons dagelijks leven en professionele interacties. Het begrijpen van dit fenomeen kan ons helpen misverstanden te voorkomen, effectiever te communiceren en betere relaties op te bouwen, zowel persoonlijk als professioneel.
Door ons bewust te zijn van het gedachteverschil en te proberen meer inzicht te krijgen in de gedachten van anderen, kunnen we ons vermogen om empathie te tonen en verbinding te maken met anderen verbeteren. Op de werkplek kan dit leiden tot betere samenwerking, conflictoplossing en een hogere mate van tevredenheid onder collega’s. In ons persoonlijke leven kan dit resulteren in sterkere vriendschappen en intiemere relaties met geliefden.