Is moraliteit erfelijk of vooral afhankelijk van opvoeding? Wat is jouw antwoord op deze vraag? En in welke mate denk je dat jouw antwoord op de vraag een invloed heeft op je morele zelfbeeld? Met andere woorden: wat is de invloed van je moraliteitsmindset? Lees verder.
Ons morele zelfbeeld
Hoe komt ons morele zelfbeeld tot stand? Met andere woorden: welke factoren bepalen in hoeverre we onszelf zien als een goede persoon? In welke mate speelt erfelijkheid hier een rol in? Erft een kind de moraliteit van zijn ouders? En in welke mate speelt opvoeding een rol? Dit zijn lastig te beantwoorden vragen.
Overtuigingen over de erfelijkheid van moraliteit
Los van de feitelijke invloed van erfelijkheid en opvoeding op je morele zelfbeeld is er nog een andere factor die een rol kan spelen. Die factor is je overtuigingen over de erfelijkheid van moraliteit. Is het misschien zo dat mensen die denken dat moraliteit erfelijk is hun morele zelfbeeld meer baseren op de moraliteit van hun ouders? En zouden mensen die denken dat moraliteit niet erfelijk is hun morele zelfbeeld niet baseren op de moraliteit van hun ouders?
Onderzoek Peetz et al.
Peetz et al. (2021) onderzochten dit. In zeven experimentele onderzoeken (totaal N = 2.628) vroegen zij respondenten zich morele dan wel immorele handelingen van hun ouders en van niet verwante individuen te herinneren. Tevens maten zij in hoeverre de respondenten geloofden van moraliteit erfelijk is.
De onderzoekers keken in hoeverre het je herinneren van (im)morele handelingen van ouders leidde tot een tijdelijke verschuiving in het morele zelfbeeld van de respondenten. Met name waren ze geïnteresseerd in de vraag in hoeverre de overtuigingen van de respondenten over de erfelijkheid van moraliteit de omvang van dergelijke verschuivingen in zelfbeeld beïnvloedden.
Overtuigingen beïnvloedden morele zelfbeeld
De onderzoekers vonden als resultaat dat respondenten die moraliteit als erfelijk zagen inderdaad hun zelfbeeld verschoven in de richting van de (im)morele handeling van de ouder die zij zich net hadden herinnerd.
Bij respondenten die niet geloofden van moraliteit erfelijk is, verschoof het morele zelfbeeld niet nadat zij zich een (im)morele handeling van hun ouders hadden herinnerd.
Het terugdenken aan een (im)morele handeling van een niet-verwant individu had geen effect, op het morele zelfbeeld, ongeacht de overtuiging over erfelijkheid.
Overtuigingen beïnvloedden moreel gedrag
Respondenten die geloofden in de erfelijkheid van moraliteit, kozen ook minder helpende reacties op hypothetische helpscenario’s als ze zich onbehulpzame (versus nuttige) handelingen van een genetisch verwant familielid hadden herinnerd.
Moraliteitsmindset
Hoe we denken over de erfelijkheid van moraliteit beïnvloedt hoe we reageren op morele of immorele handelingen van verwanten. Het kan leiden tot een verschuiving in ons morele zelfbeeld. Het lijkt me goed een groeimindset over moraliteit te cultiveren.
Geloven dat we niet automatisch opgescheept zitten met de moraliteit van onze ouders lijkt me een bevrijdende gedachten. Denk aan kinderen van NSB’ers of misdadigers. Wij hoeven hen niet te zien als immoreel en zij zichzelf ook niet. De voorwaarde is dat we moraliteit niet als erfelijk en onveranderbaar zien.
Interessant artikel. Persoonlijk geloof ik dat je morele zelfbeeld zelfgekozen kan zijn. Ik ervaar het echter niet als bevrijdend, maar als stressvol.
Na de realisatie van de vrijheid om te kiezen wat iemand moreel vindt, zal diegene nieuwe morele regels voor zichzelf opstellen.
Dit doe hij door te kijken naar wat hij ethisch vindt en wat belangrijk is in het leven. Daar zal hij dezelfde realisatie hebben dat zijn ethiek en de reden voor zijn existentie grotendeels aangeleerd zijn en dat hij daar ook over kan kiezen. Hij weet niet meer wat hij zelf vindt en kan dus ook geen keuze maken gebaseerd op wat hij vindt. Twijfelend of zijn overtuigingen hem zijn aangeleerd zoekt hij naar voorschriften voor moraliteit. Als hij echter om zich heen kijkt naar wat anderen ethisch en moreel vinden om dat dan maar als richtlijn te nemen voor zijn zoektocht naar moraliteit, had hij net zo goed dit hele proces niet kunnen beginnen en dezelfde moraliteit houden die hem is aangeleerd.