De kracht van zelf-uitleg

Zelf-uitleg is een leerstrategie waarbij de lerende persoon conclusies trekt over causale of conceptuele relaties binnen de lesstof wat leidt tot beter begrip. Door zelf-uitleg kan de lesstof door door leerders in verband worden gebracht met eerdere kennis die zij al hebben opgedaan en wordt de lesstof betekenisvol voor hen. Verschillende eerdere onderzoeken laten zien dat zelf-uitleg een effectieve leerstrategie is.

Meta-analyse Bisra et al.

Maar hoe groot het leereffect is van zelf-uitleg is nog niet via een meta-analyse onderzocht. Ook blijkt dat er vrij grote individuele verschillen zijn bij leerlingen en studenten in de mate waarin zij gebruik maken van zelf-uitleg. Voor leerlingen die de strategie niet uit zichzelf toepassen, kan een instructie of suggestie door de leraar mogelijk nuttig zijn. Maar er is nog weinig bekend over of dit inderdaad zo is en, zo ja, hoe die suggestie het beste gedaan kan worden. Een meta-analyse van Bisra et al. (2018) geeft meer inzicht in hoe effectief zelf-uitleg is en hoe deze strategie kan worden opgewekt bij leerlingen.

Effectieve onderwijsstrategieën

Er is al vrij veel bekend over effectieve onderwijsstrategieën. In een review van meer dan 800 meta-analyses identificeerde Hattie (2009) enkele van de meest effectieve onderwijsstrategieën. Als meest effectieve strategieën noemde hij bijvoorbeeld reciprocal teaching (d = ,74), feedback (d = ,73), en spaced learning (d = ,71). Vlak daarachter kwamen strategieën als mastery learning (d = ,50) en peer tutoring (d = ,55). Tussen haakjes staan de effectgroottes genoemd voor deze onderwijsstrategieën. Effectgroottes vanaf ,50 worden meestal beschouwd als middelgroot; effectgroottes vanaf ,80 als groot. Hoe past de suggestie tot zelf-uitleg in dit rijtje?

Meta-analyse

Bisra et al. onderzochten hoe groot het effect op leerprestaties was van het geven van de instructie tot zelf-uitleg aan leerlingen. De onderzoekers vonden 69 effectgroottes (in 64 rapporten) die voldeden aan enkele criteria die zij vooraf hadden gesteld. De effectgrootte die zij vonden was ,55 (uitgedrukt in Hedges g). Dit is dus een middelgroot effect, vergelijkbaar met onderwijsstrategieën als mastery learning en peer tutoring. De onderzoekers keken verder naar de verschillen in effect bij verschillende manieren en momenten waarop de zelf-uitleg instructie werden gegeven (zie deze tabel en bij verschillende soorten lesstof (zie deze tabel).

Implicaties

Zelf-uitleg is een nuttige leerstrategie. Het loont om leerlingen uit te nodigen om de lesstof te proberen uit te leggen aan zichzelf. Deze onderwijsstrategie lijkt ongeveer even effectief te zijn voor verschillende vakken en soorten kennis. De meest effectieve toepassing van zelf-uitleg lijkt te zijn dat leerlingen eerst een voorlopige zelf-uitleg formuleren waarna ze nieuwe informatie krijgen die wijst op fouten in hun initiële uitleg waarna ze hun zelf-uitleg kunnen bijstellen.

Suggestie: Ben je docent of trainer? Bedenk dan eens hoe je in je volgende les of training expliciete zelf-uitleg instructies kunt benutten.