We hebben allemaal het vermogen om te veranderen

We hebben als mensen allemaal het vermogen om te veranderen. Niet alleen kunnen we onze kennis, vaardigheden en gewoontes veranderen, we kunnen zelfs onze manier van denken, onze manier van kijken naar de werkelijkheid en onze gewoontes veranderen. Maar als andere mensen ons kritisch bevragen over onze meningen of zeggen dat onze keuze of mening niet juist is, kunnen we wel eens defensief reageren. We kunnen dan dingen zeggen als: “Ik respecteer jouw mening dus ik verwacht van jou dat je mijn mening ook respecteert! Ik ben vrij om mijn eigen keuzes maken net als jij!” Als we dat doen hebben we gelijk wat betreft onze vrijheid om zelf te kiezen. Bijna alles wat we doen is een persoonlijke keuze.

Maar dat een keuze respectabel zou zijn alleen vanwege het feit dat wij die zelf kunnen maken, is niet waar. Een keuze is niet per definitie moreel gerechtvaardigd, waardevol of bewonderenswaardig puur en alleen omdat wij hem hebben gemaakt. Een mening is niet respectabel omdat wij de vrijheid hebben om onze eigen mening te vormen. We kunnen de keuze maken om vandalisme te plegen, om disinformatie te verspreiden, een ander te pesten of om een diefstal te plegen. We kunnen deze dingen inderdaad kiezen maar dit betekent niet dat ze waardering of respect verdienen. Dat een ander onze keuzevrijheid dient te erkennen is één ding. Om ook respect te verwachten voor hoe we die keuze maken, is iets heel anders.

Iedere mening, politieke overtuiging, aanname, geloofsopvatting of levensstijl zou moeten kunnen worden uitgedaagd. Zo boeken we progressie. Zo hebben we ideeën die we nu als achterhaald beschouwen (denk aan slavernij) achter ons kunnen laten. Elkaar uitdagen en moeilijke vragen stellen, is geen uiting van disrespect maar van respect. Het impliceert namelijk dat je de ander serieus neemt. Dat je het vertrouwen hebt dat de ander in staat is om een dialoog aan te gaan, bereid is om te reflecteren op de eigen aannames en in staat is om te groeien.

De manier waarop we elkaar uitdagen doen is wel belangrijk. Elkaar kritisch ter verantwoording roepen in het openbaar maakt de kans op een open gesprek kleiner. Voor een dialoog is een rustige en veilige context nodig. In een open gesprek kunnen we leren van elkaar.

In zo’n gesprek kan het goed zijn dat de ene persoon meer leert dan de ander. Het kan namelijk zijn dat de ene persoon de ander informatie of een manier van denken aanreikt die de ander nog niet kende. En dat is niet erg. Want de persoon die zich realiseert dat hij dingen tot dan toe verkeerd zag, hoeft zich niet als verliezer te beschouwen. Het is geen verlies om foute denkbeelden of gewoontes achter je te laten. Het is winst.

We hebben allemaal het vermogen om te veranderen. In plaats van vast te blijven houden aan onze oorspronkelijke gewoontes en opvattingen kunnen we de verantwoordelijkheid nemen om te handelen naar wat we hebben geleerd. Dit betekent dat we al onze opvattingen en gewoontes als tijdelijk zien en de bereidheid hebben ze te veranderen als daar goede redenen voor zijn.