Verval komt vanzelf, progressie niet

Het is interessant om naar progressie te kijken door de lens van de tweede wet van de thermodynamica. Door deze lens bezien wordt het duidelijk dat de kans bijzonder klein is dat progressie vanzelf tot stand komt. Progressie vergt voortdurende energie, aandacht en inspanning. De reden is dat progressie neerkomt op het bouwen van zeer onwaarschijnlijke systemen.

Entropie: maat van wanorde

Entropie, een begrip uit de natuurkunde, is een maat voor de wanorde in een systeem. Structuren met een hoge organisatiegraad, zoals een zandkasteel, hebben een lage entropie (een lage wanorde). Zandkorrels die kriskras door elkaar op het strand liggen hebben een hoge entropie. De tweede wet van de thermodynamica houdt in dat in gesloten systemen de entropie altijd zal toenemen. De reden hiervoor is dat er veel meer wanordelijke toestanden bestaan dan ordelijke.

Als je een vrachtwagen een kuub zand op je oprit laat storten, is de kans vrijwel nul dat het zand in de vorm van een zandkasteel op je oprit valt. Er zijn namelijk gigantisch veel meer mogelijke manieren waarop het zand als een ongeordende hoop op je oprit valt. Een simpele kwestie van kansrekening. Om een zandkasteel, die zeer onwaarschijnlijke ordening van zandkorrels, te krijgen, moet je je inspannen.

Entropie en gezondheid en welbevinden

Entropie is niet alleen van toepassing op zandkastelen maar ook menselijk functioneren. Gezond en gelukkig leven hangt af van allerlei structuren met een lage entropie (hoge mate van orde). Dit begint al met ons lichaam, een zeer complexe structuur met een extreem hoge mate van ordening van moleculen. Maar ook allerlei andere systemen in ons leven waar we van afhankelijk zijn hebben een lage entropie: het huis waarin we leven, de auto waarin we rijden, de computer waarop we werken, de stad waarin we wonen, onze rechtstaat, enzovoorts. Mensen zelf en de werelden die we voor onszelf gebouwd hebben die nodig zijn om goed in in te leven, zijn alle systemen met een lage entropie.

De tweede wet van de thermodynamica werkt niet alleen op zandkastelen in maar ook op mensen en alle structuren die we gebouwd hebben. Dat wil zeggen dat in al die systemen, inclusief wijzelf, de entropie zal toenemen. Maar al deze systemen zijn geen gesloten systemen maar open systemen. Open systemen interacteren met hun omgeving. Door energie in dergelijke systemen te stoppen, in de vorm van doelgerichte inspanning, kunnen we die toename van entropie vertragen of ongedaan maken, in ieder geval tijdelijk. Door het eten van een boterham onttrekken we energie aan onze omgeving. Door onze tanden te poetsen gaan we het verval van onze tanden tegen.

Progressie: bouwen, onderhouden en beschermen van nuttige lage entropiesystemen

Wat betekent dit alles? Kort gezegd betekent het dat verval vanzelf komt en progressie niet. Progressie kun je zien als het bouwen van nuttige systemen met een lage entropie. Niet alleen het bouwen van die systemen is belangrijk maar ook het onderhouden en beschermen van die systemen. Onderhoud is nodig om de automatische toename van entropie tegen te gaan. Beschermen van die systemen is ook nodig. Het is namelijk veel gemakkelijker om een systeem met lage entropie te vernietigen dan om het te bouwen. Je schopt een zandkasteel met groot gemak (en heel snel) in elkaar maar het kost veel tijd en inspanning om er een te bouwen.

Omstandigheden die slecht zijn voor mensen komen vanzelf tot stand. Als we onze auto niet goed onderhouden, wordt hij snel vies en slijt hij snel. Als we ons lange tijd niet inspannen, verslappen onze spieren. Als we niet poetsen rotten onze tanden. Als we onze kennis en vaardigheden niet onderhouden, gaan ze achteruit. Slechte omstandigheden komen vanzelf en behoeven vaak geen andere verklaring dan de tweede wet van de thermodynamica. Slechte omstandigheden zijn in feite de natuurlijke toestand. Het bestaan van slechte omstandigheden betekent in feite dat de lage entropie-systemen die goede omstandigheden mogelijk maken nog niet zijn gebouwd zijn of in verval zijn geraakt. Goede omstandigheden behoeven wel een verklaring. Het tot stand brengen van goede omstandigheden vergt doelbewuste en voortdurende inspanning.