Moeten we kinderen via beloningen leren om zich sociaal te gedragen?

Moeten we kinderen via beloningen leren om zich sociaal te gedragen? Hoewel veel mensen denken dat het antwoord op deze vraag “ja” is, laat onderzoek zien dat dit niet zo is. Sterker nog, het belonen van sociaal gedrag kan dit gewenste gedrag zelfs ondermijnen (lees meer over dit ondermijningseffect). Maar het geven van informatieve positieve feedback heeft niet dit ondermijnende effect. Lees hieronder meer over dit onderzoek.

Dreumesen ZIJN al gemotiveerd om te helpen

Warneken & Tomasello (2014) deden onderzoek bij zeer jonge kinderen van 20 maanden oud. Tijdens stap 1 van het onderzoek liet een onderzoeksassistenten een object (zoals een pen) vallen en strekte vervolgens onsuccesvol zijn arm uit om de pen op te rapen. De dreumesen zagen dit en konden  besluiten om te helpen of niet. Er waren 6 van dit soort “hulptaakjes” in dit eerste deel van het onderzoek. In overgrote meerderheid (ca. 90%) van de gevallen bleken de dreumesen spontaan te helpen.

Drie condities: neutraal, niet controlerende feedback en beloning

Er waren drie condities in het onderzoek: 1) een neutrale conditie: na de hulp door de dreumes zei en deed de assistent niets, 2) een niet-controlerende informatieve feedback conditie: de assistent zei na de hulp: “Bedankt dat je me geholpen hebt” tegen de dreumes, 3) een beloningsconditie: de dreumes kreeg een beloning (speeltje) voor de geboden hulp.

Eerder beloonde dreumesen gingen vervolgens MINDER vaak helpen

In de volgende stap van het onderzoek kregen de dreumesen 9 vergelijkbare soorten hulptaakjes aangeboden. Deze keer deed of zei de assistent niets na de hulp door de dreumes. De dreumesen in de neutrale en informatieve conditie (1 en 2) bleven in ongeveer gelijke mate helpen. De dreumesen in de beloningsconditie gingen echter significant minder helpen (zie figuur).

Kijk uit met het belonen voor gewenst gedrag

Het is nuttig om je bewust te zijn van dit soort onderzoeksresultaten. Kinderen hebben vanuit zichzelf al een spontane neiging tot sociaal gedrag. Hen belonen voor sociaal gedrag is niet alleen ineffectief, het kan zelfs schadelijk zijn. Ze kunnen er namelijk minder sociaal van worden. Belonen moet niet verward worden met het geven van informatieve positieve feedback (zoals: “Bedankt dat je me even geholpen hebt”). Want dit laatste leidt niet tot een ondermijning van het sociale gedrag.

Van een interne reden naar een externe reden

Een verklaring voor het verminderen van het sociale gedrag na beloning ligt in het volgende. Het geven van de beloning kan in het hoofd van de dreumes leiden tot een andere interpretatie van waarom hij of zij het gedrag vertoont. Aanvankelijk deed de dreumes het uit zichzelf (spontaan). Maar na de beloning is de reden voor het gedrag verschoven. De dreumes denkt nu hij of zij dit gedrag vertoont vanwege een externe reden (de beloning). Deze verschuiving heet een verschuiving van IPLOC naar EPLOC. Hier kun je meer lezen over wat deze termen betekenen.