Logische consequenties toch als straf ervaren?

In reactie op mijn vorige artikel over de logische-consequentie-aanpak kwam een interessante vraag van een lezer:

“Ik begrijp het verschil tussen straffen en een logische consequentie. Ik kan me echter voorstellen dat in dit geval Henk de logische consequentie toch als straf ervaart. Helemaal voorkomen lukt misschien niet, maar hoe verklein je de kans dat dat gebeurt?”

Hier zijn enkele gedachten daarover.

Vervelend gevoel is niet het doel

De persoon die geconfronteerd wordt met de logische-consequentie kan dit uiteraard vervelend kan vinden. De persoon kan het vervelend vinden dat zij of zij voorlopig bijvoorbeeld een taak niet mag uitvoeren, een overleg niet mag bijwonen of geen toegang meer krijgt tot bepaalde informatie. Bij straffen is het doel om de persoon te confronteren met iets negatiefs. Het doel is dan vergelding of afschrikking.

Maar bij de logische-consequentie-aanpak is het niet het doel om de persoon zich vervelend te laten voelen. Kan het gebeuren, zoals de lezer vroeg, dat de persoon de logische-consequentie-ingreep verwart met een straf? Natuurlijk kan dat. Maar je kunt verschillende dingen doen om de kans daarop zo klein mogelijk te maken.

Hoe kun je de kans verkleinen dat de persoon het als straf ervaart?

• De belangrijkste manier is om je goed voor te bereiden en daarbij goed te bedenken wat de reden voor je ingreep is en hoe je die gaat verwoorden. Hoe beter de persoon begrijpt wat de functionele relevantie is van je ingreep, hoe kleiner de kans dat hij of zij de ingreep als een straf (vergelding) zal interpreteren. In het geval van Henk zou een logische consequentie kunnen zijn dat zijn taken tijdelijk worden overgenomen door iemand die al goed uit de voeten kan het programma ProSoft. Een straf in deze casus zou bijvoorbeeld kunnen zijn: “Omdat jij dit opnieuw hebt verknalt, schrap ik je verlof. Hopelijk ga je het dan eens voelen!”
• Ook het bieden van perspectief verkleint de kans dat de persoon de ingreep als straf zal ervaren. In de casus van Henk zou dit bijvoorbeeld kunnen gebeuren door iets te zeggen als: “Ik weet dat jij deze rol erg leuk vindt dus wat mij betreft kun je hem weer oppakken zo gauw je ProSoft goed in de vingers hebt.”
• Verder is het belangrijk om boosheid te vermijden. Als je het gesprek op een boze, ongeduldige toon voert, neemt de kans sterk toe dat de persoon de ingreep als straf zal ervaren. Een goede voorbereiding van het gesprek kan je helpen om boosheid in het gesprek te voorkomen.
• Mocht de persoon in het gesprek laten merken dat hij of zij de ingreep ervaart als straf dan is het verstandig om dit rechtstreeks tegen te spreken. Je kunt uitleggen dat de ingreep zeker niet als straf bedoeld is maar als noodzakelijke maatregel om het proces nu goed voortgang te laten hebben.

Niet in bochten wringen

Hoewel een negatief gevoel bij de ander zeker niet het doel van de ingreep is, kan een negatief gevoel natuurlijk wel ontstaan. Hoewel je je vriendelijk opstelt en begripvol reageert op het perspectief van de ander is het niet zo dat je volledig in de hand kunt hebben hoe iemand zich voelt. Het is dan ook niet zo dat je je in allerlei bochten dient te wringen om maar te voorkomen dat iemand een negatief gevoel heeft bij een ingreep. Soms heeft iemand wellicht wat tijd nodig om de consequentie emotioneel te verwerken.