Er is veel onderzoek gedaan naar welke interventies leerlingen en studenten helpen om goed te leren en te presteren. Tot nu toe heeft nadruk gelegen op het onderzoeken van kortetermijneffecten van interventies. Begrijpelijk, want je wilt graag dingen doen die studenten snel helpen wanneer ze problemen in het leren en presteren. Maar wat weten we over de langetermijneffecten van interventies?

Wat zijn de langetermijneffecten van interventies en hoe komen deze tot stand?

Wat de langere termijn effecten van interventies zijn is in veel gevallen onbekend. Er zijn verschillende mogelijkheden. Een interventie die op korte termijn werkt, zou op langere termijn weer uitgewerkt kunnen raken. Ook is het mogelijk dat een interventie niet alleen op korte termijn een positief effect heeft maar dat deze verbetering op langere termijn stand houdt. En het is ook nog mogelijk dat het positieve effect van een interventie na verloop van tijd niet alleen beklijft maar zelfs sterker wordt.

Raamwerk voor het verklaren van langetermijneffecten

Door de loop der jaren zijn er ook verschillende interventies geïdentificeerd die niet alleen op de korte termijn positieve effecten hebben maar ook op lange termijn. Interventiewetenschappers hebben echter nog weinig ideeën over hoe deze lange termijn effecten tot stand komen. In een nieuwe publicatie van Hecht et al. (2019) wordt een raamwerk gepresenteerd aan de hand van waarvan langetermijneffecten van interventies verklaard kunnen worden. Hecht et al. beschrijven drie soorten processen die langetermijneffecten kunnen verklaren:

Proces 1: Recursieve effecten (feedbacklussen)

Recursieve effecten zijn feedbacklussen waarin twee of meer variabelen elkaar over en weer beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan: studenten laten reflecteren op wat er waardevol is in de lesstof kan ertoe gaan leiden dat ze de stof als meer waardevol gaan zien. Hierdoor neemt de kans toe dat ze meer tijd een aandacht aan de stof gaan besteden. Dat kan er weer toe leiden dat ze nieuwe dingen ontdekken in de stof die ze waardevol vinden. Het plaatje hieronder (naar Hecht et al.) vat dit recursieve proces samen:

Proces 2: Niet-recursieve effecten (domino-effecten)

Niet recursieve effecten zijn domino-effecten: een eerste effect leidt tot een tweede effect en dat leidt weer tot een derde effect. Dit soort domino-effecten kunnen zowel op intrapersoonlijk niveau verlopen als via het sociale systeem. Hier zijn twee voorbeelden.

Een voorbeeld van een domino-effect op intrapersoonlijk niveau: een interventie kan er toe leiden dat een leerling meer tijd gaat stoppen in studeren. Dit kan leiden tot betere resultaten en daarmee tot meer zelfvertrouwen om ook een volgend uitdagend vak te gaan volgen. Een voorbeeld van een domino-effect via het sociale systeem: een interventie die ertoe leidt dat een student biologie als meer waardevol gaat zien, opent mogelijkheden om te kiezen uit veel verschillende biologievakken en uiteindelijk tot het gaan doen van een major in de biologie. Het onderstaande plaatje (naar Hecht et al.) visualiseert domino-effecten.

Proces 3: Latente intrapersoonlijke effecten

Latente intrapersoonlijke effecten zijn blijvende veranderingen binnen de persoon. Voorbeelden hiervan zijn: nieuwe gewoontes ontwikkelen, dingen heel anders gaan zien, nieuwe strategieën aanleren. Een voorbeeld hiervan kan zijn dat een student zich aanleert om voortaan altijd te reflecteren op de waarde van de stof. Het onderstaande plaatje (naar Hecht et al.) visualiseert dit soort blijvende veranderingen in de persoon.

Drie interventies met bewezen langetermijneffecten

De auteurs beschrijven voorts drie psychologische interventies in de onderwijssetting met niet alleen kortetermijneffecten maar tevens bewezen langetermijn-effecten: Values affirmation (VA), Utility value (UV) en Social belonging (SB). Ze beschrijven wat deze interventies inhouden en opperen aan de hand van de drie hierboven beschreven processen ook verklaringen voor hun langetermijneffectiviteit.

1. Values affirmation

De Values affirmation (VA) interventie komt vooruit uit het onderzoek naar stereotype threat. De interventie nodigt de student uit om te focussen op persoonlijke waarden buiten het veld waarop de stereotypering betrekking heeft (uit een lijst van waarden) en om hier een essay over te schrijven. Zowel korte- als lange termijn effecten zijn aangetoond bij deze interventie (zie oa Cohen et al. 2006 en 2009, Sherman et al., 2013, e.v.a.).

Als belangrijkste verklaring voor de effectiviteit van deze interventie noemen de auteurs dat VA een feedbacklus tussen stereotype threat en prestaties onderbreekt. Dit is dus een recursief effect (proces 1). Daarnaast lijken VA interventies ook een blijvende verandering binnen de persoon teweeg te brengen (proces 3) en ook nog niet recursieve effecten teweeg te brengen (proces 2).

2. Utility value

De utility value (UV) interventie komt voort uit de expectancy value theory. Utility value is de perceptie dat lesstof nuttig zal zijn voor het bereiken van korte- en langetermijn doelen van de student. Een voorbeeld van zo’n interventie: schrijf over hoe deze lesstof nuttig voor je kan zijn of relevant voor je leven.

Niet alleen kortetermijneffecten maar ook langetermijneffecten zijn aangetoond bij deze interventie (Hulleman & Harackiewicz, 2009; Harackiewicz et al., 2016; Canning et al., 2017). UV wordt vooral verondersteld te werken via niet-recursieve effecten (proces 2) maar er spelen mogelijk ook recursieve processen (proces 1) mee en latente intrapersoonlijke effecten (proces 3).

3. Social belonging

De sociale belonging (SB) interventie was ontwikkeld om het gevoel niet in de academische setting thuis te horen, te bestrijden (Walton & Cohen, 2007). Dit gevoel kan bijvoorbeeld optreden bij studenten uit etnische minderheids-gemeenschappen of uit lagere sociaal-economische milieus. Zowel korte als lange termijn effecten zijn aangetoond (Walton & Cohen, 2011).

De belangrijkste verklaring lijken te zijn: intrapersoonlijke effecten (proces 3 en recursieve processen (proces 1; de interventie helpt om een negatief recursief proces van het gevoel er niet thuis te horen, je terugtrekken en negatieve prestaties te doorbreken).

Gelijktijdig optreden van meerdere processen

Zoals deze voorbeelden laten zien, kunnen de drie processen die langetermijneffecten verklaren heel goed gelijktijdig plaatsvinden. Het onderstaande plaatje (naar Hecht et al.) visualiseert dat:

Discussie

Het is belangrijk om veel meer aandacht te krijgen voor de langetermijneffecten van onze interventies. Dat interventie op de korte termijn goed lijkt te werken, zegt niet dat deze op de lange termijn ook positief uitpakt. Misschien werkt iets aanvankelijk wel goed en op de langere termijn zelfs averechts.

Het raamwerk van Hecht et al. lijkt me een goede stap om meer zicht te krijgen op de manier waarop sommige interventies niet alleen direct maar ook na verloop van tijd werken. Door de onderliggende processen beter te gaan begrijpen kunnen onze interventies duurzamer worden.

Lees ook: 

• 19 Wijze interventies uit de sociale psychologie
• 5 principes voor het verwerken van negatieve gebeurtenissen