Vaak is het zo dat dingen niet louter goed of slecht zijn. Hier zijn vijf voorbeelden: (1) oplossingen voor problemen kunnen nieuwe, onverwachte problemen scheppen, (2) goede eigenschappen kunnen de afgunst van anderen opwekken, (3) wat een sterkte is in één situatie is een zwakte in een andere, (4) het feit dat je succes bereikt voelt fijn maar kan je motivatie om verdere vooruitgang te boeken verminderen en (5) het hebben van veel kennis over een onderwerp is nuttig en plezierig maar kan het contact en de communicatie met anderen soms bemoeilijken. Over dit vijfde voorbeeld, dat bekend staat onder de naam de vloek van kennis (The curse of knowledge, Camerer et al. (1989) wil ik het hebben.

Hoe leg je de abstracties in je hoofd uit?

De vloek van kennis houdt in dat je als je eenmaal beschikt over bepaalde kennis, je je niet meer goed kunt voorstellen hoe het is om die kennis niet te hebben. Terwijl we leren slagen we er in om in ons brein concrete ervaringen en feiten steeds meer samen te vatten in abstracte begrippen. Deze abstracte begrippen vatten een groot aantal concrete begrippen, ervaringen en feiten samen. Terwijl we meer leren en kennis vergaren hebben steeds meer van dat soort abstracte begrippen in ons hoofd waarmee wij met een steeds groter gemak kunnen werken. Op een gegeven moment lijkt het vrij gemakkelijk om te werken met abstracte begrippen zoals democratie, de economie of organisatiebeleid. Maar een kind van 10 dat deze leerprocessen nog niet heeft doorlopen heeft waarschijnlijk de grootste moeite om te begrijpen wat deze begrippen betekenen. Tja, hoe leg je dat uit?

“Wat is daar nou moeilijk aan?”

Als jij iets heel goed weet of begrijpt, kun je je maar moeilijk inleven in iemand anders die het moeilijk vindt om te begrijpen. “Wat is daar nou zo moeilijk aan?”, vraag je je misschien wanhopig af.  De vloek van kennis brengt met zich mee dat hoe beter jij zelf iets begrijpt, hoe minder goed je het je kunt herinneren hoe moeilijk het was om het te leren. En wat het nog lastiger maakt: veel mensen zijn zich helemaal niet bewust van het bestaan van de vloek van kennis. Zoals Steven Pinker zegt: “Zoals een dronkaard die zo dronken is dat hij niet in staat is om te rijden, merken wij de vloek niet op omdat de vloek ons belet om hem waar te nemen.”

Het kan iedereen overkomen

De vloek van kennis kan iedereen parten spelen (soms wordt mij pijnlijk duidelijk hoezeer ik er zelf last van kan hebben!) en het feit dat jij je er niet van bewust bent garandeert niet dat hij niet op jou van toepassing is. Mocht deze uitleg je overtuigen en ben je geïnteresseerd in een paar ideeën over hoe je je een beetje kunt wapenen tegen de vloek van kennis, dan zijn hier drie tips voor je:

Drie tips

1. Als je iets uitlegt, nodig mensen dat uit om het te zeggen wanneer jij dingen zegt die voor hen onduidelijk zijn. Wanneer ze dit doen bedank ze dan en geef meer uitleg. Normaliseer dat zij het niet begrijpen en verontschuldig je eventueel voor het feit dat je stappen over hebt geslagen in je uitleg of vakjargon hebt gebruikt.
2. Betrap je jezelf op ongeduld terwijl je iemand iets probeert uit te leggen denk dat aan de vloek van kennis. Wees je ervan bewust dat jij waarschijnlijk onderschat hoe moeilijk het is om te leren wat je probeert uit te leggen.
3. Als je een tekst schrijft laat deze dan proeflezen door iemand die weinig kennis over het betreffende onderwerp heeft. Nodig deze persoon uit om bij alle dingen die niet duidelijk zijn een aantekening te maken en bedank ze voor hun opmerkingen.

Spreken deze tips je aan?