Calling bullshit: The Art of Skepticism in a Data-Driven World (boek)

In zijn boek The Demon Haunted World uit 1996 schreef Carl Sagan het hoofdstuk The Fine Art of Baloney Detection. Een pas verschenen boek van Carl Bergstrom en Jevin West, Calling Bullshit. The Art of Scepticism in a Data-Driven World, kan als een uitbreiding en update van dat hoofdstuk worden gezien. Het boek gaat over bullshit, ofwel, beweringen die flauwekul zijn.

Bullshit is al zo oud als de mensheid en zelfs ouder. Vele andere diersoorten passen ook allerlei vormen van misleiding toe. Sommige dieren slaan alarm om te suggereren dat er een roofdier aankomt om andere dieren bij voedsel weg te lokken en het zelf te kunnen bemachtigen. Naast de mens zijn er slechts enkele diersoorten die bewust misleiden. Het bewust misleiden van anderen vergt namelijk een tamelijk complex brein.

Bullshit tot een ware kunst verheven

Bewust misleiden vraag om een brein dat in staat is om een theory of mind te ontwikkelen. Dat wil zeggen: een brein dat in staat is om zich voor te stellen wat het effect van het eigen gedrag is op het denken van anderen dieren. Naast enkele apensoorten en raafachtigen zijn alleen mensen hier toe in staat. En hoe. Dit boek lezend kun je bijna niet anders denken dan dat mensen het produceren van bullshit tot een ware kunst hebben verheven.

Gemakkelijker te maken dan te bestrijden

Eén van de problemen met bullshit is dat het veel gemakkelijker te produceren dan te bestrijden is. Een tweede probleem is dat bullshit vaak sensationeel is en daardoor gemakkelijker te verspreiden dan juiste informatie. Een voorbeeld hiervan is het bullshit-verhaal dat vaccins autisme zouden veroorzaken. Hoewel deze claims, die de wereld geholpen door Andrew Wakefield, al vaak lang en breed is ontkracht blijven er velen in geloven en heeft deze onwaarheid al talloze mensenlevens gekost.

Media en technologie

Moderne media en technologie vergroten de kwalijke effecten van bullshit. Traditionele media worden steeds meer aangestuurd en afgerekend op kijk- en verkoopcijfers waardoor ze flink beloond worden voor het plaatsen of uitzenden van sensationele bullshit. Bij social media zoals Facebook, Youtube en Twitter is het probleem mogelijk nog groter. Algoritmes bepalen wat je te zien krijgt.

Hoe algoritmes bullshit verspreiden

Twee problemen van deze algoritmes is dat ze echokamers creëren en dat ze bullshit bevorderen. Wat betreft het eerst: ze laten je steeds meer zien van wat ze denken dat je wilt zien. Wat betreft het tweede: als je op Youtube iets zoekt over het de maanlanding wordt je al snel bestookt met allerlei video’s waarin beweerd wordt dat deze nooit heeft plaatsgevonden. Het algoritme van YouTube is onverschillig over wat waar is. Het heeft als enige doel jouw aandacht zo lang mogelijk vast te houden met wat dan ook.

Nieuwe vormen van bullshit

Het boek gaat in op allerlei relatief nieuwe vormen van bullshit. Heb je bijvoorbeeld gehoord van een onderzoek uit 2016 waarin beweerd werd dat ze een computersysteem hadden ontwikkeld waarmee ze puur op basis van foto’s van gezichten konden voorspellen of iemand crimineel was? In het boek kun je lezen waarom dit onzin is.

Correlatie vs. causaliteit

De auteurs besteden veel aandacht aan correlatie versus causaliteit. Dat dingen met elkaar samenhangen zegt niet dat het ene het andere voorspelt. Maar we worden voortdurend geconfronteerd met informatie waarin gedaan wordt alsof correlatie wel degelijk causaliteit impliceert.

Op welke data gebaseerd?

Vaak is bullshit ook te ontmaskeren door te kijken op basis van welke data conclusies worden getrokken. Een belangrijk principe om te kennen is dat van selectiebias, ook bekend als restriction of range. De auteurs illustreren het belang hiervan aan de zogenaamde Berkson’s paradox. Deze paradox verklaart een observatie die (schijnbaar) velen hebben gedaan tijdens het daten: dat knappe jongens vaak onaardig zijn. Aardigheid en knapheid hangen niet of nauwelijks met elkaar samen. Maar door twee keuzes die wij zelf maken creëren we een (negatieve) correlatie tussen de twee kenmerken. Lees het boek voor de uitleg.

Visualisaties

Het boek gaat in op talloze manieren waarin mensen kunnen misleiden via grafieken, tabellen en andere visualisaties en ook op hoe de wetenschap bepaald niet vrij is van bullshiterij.

De strijd tegen bullshit

De auteurs zeggen dat het uiterst belangrijk is om bullshit te blijven bestrijden. Democratie is een groot goed en kan niet zonder goed geïnformeerde burgers. Waar burgers bestookt worden met onbetrouwbare informatie die zij niet goed op waarde kunnen schatten, komt de democratie in gevaar.

Overheidsregulering en technologie kunnen belangrijke rollen spelen in de bestrijding van bullshit maar onderwijs is het belangrijkst. We moeten kinderen al vroeg de vaardigheid om kritisch te analyseren en logisch te redeneren aanleren. Hier is nog een wereld in te winnen.